План-канспект абагульняльнага ўрока па раздзеле “За смугою стагоддзяў”, 5-ы клас

Паглыбленне і сістэматызацыя ведаў вучняў пра жанры фальклорных твораў: казкі, легенды, загадкі, прыказкі, прымаўкі, загадкі.

Вікторыя ЦІМАШЭНКА,
настаўнік беларускай мовы і літаратуры
ДУА “Ворнаўская сярэдняя школа Кармянскага раёна”,
Гомельская вобласць

Мэта: паглыбленне і сістэматызацыя ведаў вучняў пра жанры фальклорных твораў: казкі, легенды, загадкі, прыказкі, прымаўкі, загадкі.

Задачы: актывізаваць уяўленне дзяцей, іх лагічнае і творчае мысленне, фантазію; садзейнічаць развіццю творчых і маўленчых здольнасцей вучняў пры стварэнні ўласных тэкстаў на зададзеную тэму; абуджаць цікавасць вучняў да фальклорных твораў; садзейнічаць выхаванню этычна-эстэтычных уяўленняў дзяцей.

Тып урока: замацаванне ведаў па тэме “Вусная народная творчасць”.

Форма правядзення: урок-конкурс.

Метады і прыёмы: гульнёвыя метады, “скрыня з загадкамі”, “стварэнне відэароліка”.

Абсталяванне: пяць набораў картак з заданнямі для пяці тураў конкурсу, дрэва “Вусная народная творчасць”, лісты паперы для запісу вучнямі адказаў на пытанні і заданні; крыжаванка; вучэбны дапаможнік “Беларуская літаратура. 5 клас”.

Ход урока

І Арганізацыйна-матывацыйны этап

Псіхалагічны настрой на ўрок.

– Добры дзень, дзеці! Я рада бачыць кожнага з вас. Давайце пажадаем адно аднаму плённай працы на ўроку.

З маленства і назаўжды ўваходзіць у наша жыццё народная паэзія. Спачатку нас прываблівае калыханка, пасля мы захапляемся цікавымі, дзівоснымі казкамі, здзіўляемся мудрасці і паэтычнаму хараству прыказак і загадак. З легендаў і паданняў паўстае перад намі мінулае нашага народа, роднай Беларусі. Вусная народная творчасць, як невычэрпная крыніца, узбагачае і ўзмацняе нашу мову і літаратуру, наша жыццё.

Тэму нашага ўрока вы бачыце на дошцы. А вось чым мы будзем займацца на сённяшнім уроку, вы мне дапаможаце вызначыць. (Адказы вучняў)

– Сапраўды, сёння мы адправімся ў казачную краіну вуснай народнай творчасці, падагульнім веды па гэтай тэме, паспрабуем адгадаць загадкі, успомнім тэарэтычныя пытанні. Урок у нас будзе незвычайны: урок-спаборніцтва, урок-падарожжа.

У нас вырасла дрэва пад назвай “Вусная народная творчасць”. Але вось бяда – няма лісця на гэтым дрэўцы. А як вы думаеце, якія лісточкі павінны з’явіцца на ім? Каб лісточкі з’явіліся, мы павінны ўспомніць набытыя тэарэтычныя веды па вывучаным раздзеле.

ІІ Аперацыйна-пазнавальны этап

Тур 1. “Тэарэтычны”

Кожны вучань зачытвае карткі з заданнямі і прымацоўвае адпаведны лісточак да дрэва “Вусная народная творчасць”.

Пытанні для абмеркавання:

1. Як яшчэ называюць вусную народную творчасць? (Фальклор).

2. Пра які літаратурны жанр ідзе размова: … – займальны аповед пра неверагодныя і фантастычныя падзеі і прыгоды? (Казка).

3. На якія віды падзяляюцца народныя казкі? (Чарадзейныя, пра жывёл, бытавыя).

4. Пра які літаратурны жанр ідзе размова: … – прадказванне пэўнага выніку, пацверджанне шматвяковым вопытам? (Прыкмета).

5. У які асобны жанр вылучаюць спробы нашых продкаў растлумачыць невядомыя факты і падзеі пры дапамозе выдумкі, фантазіі і нават містыкі? (Павер’е).

6. Героямі якіх казак з’яўляюцца багатыя, прагныя, баязлівыя паны і іх памагатыя і бедныя сяляне, якія перамагаюць багацеяў сваім розумам, мудрасцю, працавітасцю? (Бытавых).

7. Хто з’яўляецца стваральнікам вуснай народнай творчасці? (Яе стваральнікам з’яўляецца беларускі народ).

8. Фантастычнае апавяданне, заснаванае на паэтызацыі гістарычных падзей і ўслаўленні народных герояў? (Легенда).

9. Што такое загадка? (Вобразнае апісанне ўтоенага прадмета ці з’явы, якое патрабуе разгадкі).

Тур 2. “Народная мудрасць” 

Крыжаванка-загадка

Вучні па чарзе выцягваюць картку з загадкай, чытаюць загадку класу. Потым запісваюць адгадку ў крыжаванку. Кожная правільна адгаданая загадка каштуе адну зорачку.

1. Вышэй за ўсіх стаіць, вакол глядзіць, люльку курыць. (Комін)
2. Малы малышак упаў з вышак, сам не забіўся, толькі шапачкі пазбыўся. (Жолуд)
3. Еду, еду – і ні дарогі, ні следу. (Лодка)
4. Круглы хлявец повен белых авец. (Гарбуз)
5. Без рук, без ног, а ўзоры малюе. (Мароз)
6. Вечарам нараджаецца, ноч жыве, а раніцай памірае. (Раса)
7. Рук і ног не мае, а дзверы адчыняе. (Вецер)
8. Не калода і не пень, а ляжыць цэлы дзень, не жне і не косіць, а есці просіць. (Гультай)

Тур 3. “У свеце казак і легенд”

Прыём “Скрыня з загадкамі”

Па прадметах пазнайце казку ці легенду (карцінкі з  выявамі). Назавіце іх галоўных герояў.

1.
2.
3.
4.
5.

Адказы: Казкі: 1. «Разумная дачка». 2. “Залаты птах”. 3. “Музыкі”. Легенды: 4. “Нарач”, Найрыта. “Пестунь”.

Тур 4. “Падбяры пару”

Іх называюць “залацінкамі мудрасці”. Яны – скарбонка духоўнай сілы народа, у іх адлюстраваныя жыццё, культура, думкі і пачуцці беларусаў.

Падабраць да рускіх прыказак беларускія адпаведнікі

Адказы: 1д, 2г, 3ё, 4а, 5е, 6б, 7в.

– А зараз, калі ласка, патлумачце сэнс асобных прыказак.

Тур 5. “Народ прыкмячае ды нас павучае”

Настаўнік раздае кожнаму вучню па дзве карткі з прыкметамі. Вучням трэба расказаць, што будзе згодна з гэтай прыкметай адпаведна народным назіранням. Правільны адказ каштуе адну зорачку.

Сонца ў хмарку садзіцца (будзе дождж)
Зорная купальская ноч (на добры ўраджай грыбоў)
Бяроза дае многа соку (да мокрага лета)
Увечары трашчаць конікі (на добрае надвор’е)
Сей смела… (калі ў садзе бела)
Ноч без расы (дзень з дажджом)

ІІІ Кантрольна-ацэначны этап

Рэфлексія

Прыём “Памяняемся месцамі”. Вучням прапануецца памяняцца месцамі:

– тым, хто задаволены сваё працай на ўроку;

– чаму-небудзь навучыўся на ўроку;

– працаваў творча;

– стаміўся;

– хоча працягнуць размову па тэме ўрока.

Выстаўленне адзнак

Дамашняе заданне

1. С. 70–71, адказаць на пытанні і выканаць заданні, змешчаныя ў вучэбным дапаможніку.
2. Стварыць відэаролік.
3. Скласці крыжаванку (на выбар).

Поделиться ссылкой: