Мэта: паглыбленне ведаў пра разгорнутую характарыстыку героя; развіццё ўменняў вызначаць паводзіны і ўчынкі; заўважаць у тэксце аўтарскую характарыстыку праз мастацкія дэталі, апісанні.
Галіна МАСЮКОВА,
настаўнік беларускай мовы і літаратуры
ДУА “Сярэдняя школа № 1
імя Героя Савецкага Саюза П.А.Акуцыёнка г.п. Шуміліна”,
Віцебская вобласць
Мэта: паглыбленне ведаў пра разгорнутую характарыстыку героя; развіццё ўменняў вызначаць паводзіны і ўчынкі; заўважаць у тэксце аўтарскую характарыстыку праз мастацкія дэталі, апісанні.
Задачы:
– садзейнічаць развіццю ўменняў вучняў аналізаваць, параўноўваць, выказваць і аргументаваць уласную думку;
– ствараць умовы для развіцця пазнавальнай актыўнасці, крытычнага мыслення, увагі, вобразнага ўяўлення вучняў;
– спрыяць фарміраванню ў вучняў беражлівых адносін да навакольнага асяроддзя, прадстаўнікоў жывёльнага свету.
Абсталяванне: вучнёўскія ілюстрацыі да твора, прэзентацыя, раздатачны матэрыял (Дадаткі).
Эпіграф да ўрока:
Дзе ж падзецца беднай той прыродзе,
У прыроды менее сяброў…
С. Законнікаў
Ход урока
Ӏ Арганізацыйны момант. Стварэнне псіхалагічнага настрою
– Што парадавала вас сёння, калі вы ішлі ў школу?
– Ці звярнулі вы ўвагу на тое, што вакол вас? (Сонца, першыя кветкі, спевы птушак, лісточкі на дрэвах.)
– Сапраўды, вакол цудоўная прырода. Яна радуе нас, робіць жыццё чалавека рознакаляровым і шматгранным, стварае пэўны настрой. Трэба вучыцца заўважаць гэту прыгажосць, цаніць і берагчы. Вы, як і галоўная гераіня Ірка, насельнікі Зямлі нашай, і вам у будучым давядзецца займацца вырашэннем розных праблем, у тым ліку і экалагічных.
ӀӀ Мэтавызначэнне
Для вучняў:
Буду ведаць…
Навучуся…
Змагу…
Вучні вусна фармулююць мэты ўрока.
Вызначэнне тэмы і мэты ўрока настаўнікам.
Агучванне ключавых пытанняў урока:
1. Душэўная драма Іркі. У чым яна? Хто вінаваты?
2. Ці даруе Ірка дарослым іх здраду і бесчалавечнасць?
ӀӀӀ Вывучэнне тэмы
1. Чытанне вучаніцай верша М.Пазнякова “Кніга”.
2. Экскурсія ў “мастацкую галерэю” вучнёўскіх работ.
– Што аб’ядноўвае кнігі і мастацтва?
– Што падштурхнула вас, мастакі, да стварэння гэтых вобразаў?
– Што яднае вашы малюнкі і творы мастацтва, змешчаныя ў падручніку?
– Алені і Ірка. Як звязаны героі?
– Чаму аўтар галоўную ролю ў творы адводзіць дзяўчынцы, а не даросламу чалавеку?
– Як праз успрыманне Іркай раскрываюцца змест і праблемы твора?
Вывад: малюнкі, рэпрадукцыя карціны Г.Шапялевіч “У пушчы” і апавяданне І.Пташнікава “Алені”аб’ядноўвае хараство прыроды, яе непаўторнасць, багацце, каштоўнасць, прыгажосць. Захапленне навакольным светам.
– Так, Ірка ведае прыроду, умее сябраваць з жыхарамі лесу, любіць іх. Усё прыгожае ў ёй выхавала прырода, на ўлонні якой яна вырасла. У прыроды Ірка навучылася дабру і чалавечнасці, справядлівасці і спагадзе. Без прыроды яна не ўяўляе свайго жыцця. Не прымае таго, што лес высякаюць. Падчас вайны чалавек і прырода дапамагалі адно аднаму, а чаму ж цяпер чалавек толькі спажывае лясныя багацці?!
– Якая ж яна, галоўная гераіня апавядання?
Праца са схемай-сонейкам “Ірка якая?” (Дадатак 1 ).
– А як вы ведаеце прыроду? Наколькі ўважлівымі былі ў час чытання?
3. Запаўненне табліцы “Белыя плямы” (Дадатак 2).
Агучванне вынікаў.
4. Гульня ў перакладчыкаў “Знайдзі пару” (каля дошкі выконваюць два вучні). Карткі са словамі-назвамі раслін, кветак, ягад, грыбоў па-беларуску і па-руску. Неабходна ўстанавіць адпаведнасць (Дадатак 3).
Усе вучні запісваюць назвы раслін, кветак, ягад, грыбоў, якія бачыць на слайдах прэзентацыі, па-беларуску і па-руску (Дадатак 4).
Узаемаправерка вынікаў работы класа і вучняў на дошцы.
Вывад: вы, як і Ірка, умееце назіраць, бачыць прыгожае, рабіць абагульненні. Значыць, станеце добрымі ахоўнікамі нашай прыроды-маці.
5. Гутарка з класам.
– Не ўсё добра склалася ў жыцці дзяўчынкі. Што стала прычынай душэўнай драмы Іркі?
– Якія душэўныя якасці Іркі праяўляюцца ў адносінах да аленяў? Да бацькоў? Да ўсяго жывога? Скарыстайце картку “5 з 25” (Дадатак 5).
– Калі Ірка пачала адчуваць нешта нядобрае?
– Як паказвае пісьменнік яе перажыванні?
– Як паводзіць сябе Ірка, калі яе запрашаюць за стол? Чаму?
– Як дарослыя аднесліся да гэтага ўчынку дзяўчынкі? (Маці ў гневе, абураная; Язэп з непаразуменнем, абыякавасцю; бацька адчуваў няёмкасць перад дачкой.)
– Знайдзіце з дапамогай карткі “5 з 25” тыя якасці характару, якія ўласцівыя дарослым. Агучце і аргументуйце.
– Ці ёсць апраўданне ўчынку бацькі? Што асуджае аўтар?
6. Праца з праблемнымі пытаннямі.
– Душэўная драма Іркі. У чым яна? Хто вінаваты?
– Ці даруе Ірка дарослым іх здраду і бесчалавечнасць?
7. Заключны блок пытанняў.
– Як прырода дапамагае раскрываць характары герояў?
– Што асуджае аўтар у сваім творы?
– Як адносіцца пісьменнік да герояў і падзей? На чыім баку ён? Якая яго пазіцыя?
– Сфармулюйце тэму і ідэю апавядання Івана Пташнікава “Алені”. На якіх вобразах раскрываюцца?
Вывад: пісьменнік спачувае Ірцы. Яе бацька (ляснік) ведаў, што алені ахоўваюцца дзяржавай, ён павінен іх даглядаць, а становіцца браканьерам. Ірка не можа і не хоча зразумець, што зрабіў ён гэта дзеля яе, каб яна хоць трохі смачна паела. Тым самым бацькі нанеслі дачцэ не толькі фізічную, але і душэўную траўму. Ірка магла загінуць у зімовым лесе ці памерці ад хваробы. Магла страціць веру ў чалавечую шчырасць і справядлівасць.
Аўтар сцвярджае, што выхаванне гуманных, беражлівых адносін да прыроды – гэта вельмі важная задача. Рашаць яе будзем і мы з вамі.
8. Характарыстыка Іркі.
Агучванне 2–3 вусных характарыстык Іркі.
ӀV Падагульненне
– “Святы абавязак кожнага чалавека – быць сапраўдным гаспадаром зямлі”. Што гэта значыць? Як вы разумееце выказванне?
Агучванне правіл адносін да прыроды і размяшчэнне вучнёўскіх святлафораў на дошцы (метад “Святлафор”: чырвоны – нельга, не…; жоўты – увага; зялёны – трэба..).
Слайд “Законы” (як абагульненне таго, што сказалі або не адзначылі вучні).
V Рэфлексія
Сёння на ўроку:
– Я зразумеў, што…
– Я задумаўся …
– Мне захацелася…
VӀ Выстаўленне і каменціраванне адзнак
– Хто задаволены сваёй работай на ўроку?
– Як бы вы самі ацанілі сваю дзейнасць?
Вывад: вы актыўна працавалі, граматна выказваліся, адстойвалі свае меркаванні. Пабылі і мастакамі, і перакладчыкамі, і даследчыкамі. Задаволена вашай працай на ўроку.
VӀӀ Дамашняе заданне
На выбар:
1. Вуснае апавяданне-працяг “Як склаўся далейшы лёс Іркі?”
2. Вусная замалёўка на адну з тэм: “Ірка і яе алені”, “Ірчына пушча”, “Свет Ірчыных захапленняў”.
Дадатак 3
Словы для перакладу
Апенькі, слімак, папараць, ажыны, брусніцы, журавіны, качкі, гіль, шчупак.
Опята, слизень, папоротник, ежевика, брусника, клюква, утки, снегирь, щука.
Дадатак 5
Картка “5 з 25”
Характарыстыка галоўнай гераіні
Цікаўнасць, абыякавасць, нецярпімасць, стараннасць, спрытнасць, упартасць, улюбёнасць у прыроду, разважлівасць, чэрствасць, адказнасць, назіральнасць, дабрата, сур’ёзнасць, працавітасць, сумленнасць, жорсткасць, чуласць, спагадлівасць, летуценнасць, бессардэчнасць, справядлівасць, паслухмянасць, уражлівасць, любоў да бацькоў, міласэрнасць.
Спіс выкарыстанай літаратуры
1 Бельскі, А.У. Беларуская літаратура: XI–XX ст.ст. – Дапаможнік для школ, ліцэяў, гімназій, ВНУ / А.У.Бельскі [і інш.]. – Мн. : Аверсэв, 1999. – 415 с.
2 Лазарук, М.А. Урок літаратуры ў школе: Кніга для настаўніка / М.А.Лазарук [і інш.] ; пад рэд. М.А.Лазарука, В.У.Івашына. – Мн. : Аверсэв, 1999. – 415 с.
3 Смыкоўская, В.І. Беларуская літаратура. 6 клас : рознаўзроўневыя заданні: дапаможнік для настаўнікаў устаноў, якія забяспечваюць атрыманне агульнай сярэдняй адукаціі. / В.І.Смыкоўская. – Мн.: Аверсэв, 2005. – 208 с.
Предложить публикацию