Ірына АЛЯХНОВІЧ,
настаўнік пачатковых класаў
сярэдняй школы № 6 Магілёва
На I ступені агульнай сярэдняй адукацыі навучэнцы знаёмяцца з велічынямі: час, маса, ёмістасць, даўжыня, плошча і з адзінкамі іх вымярэння. Выкарыстанне вымяральных інструментаў і вынікаў вымярэнняў з’яўляюцца асновай для пошуку значэнняў гэтых велічынь у пачатковых класах. Прадстаўленне вучняў аб ліку як выніку вымярэння велічыні утвараецца ў выніку выканання практычных заданняў.
Пры вывучэнні тэмы «Даўжыня. Адзінкі вымярэння даўжыні» важна стварыць умовы для развіцця і рэалізацыі разумовага патэнцыялу навучэнцаў, схільнасцяў, здольнасцяў і інтарэсаў дзіцяці. Асноўным напрамкам навучання сёння з’яўляецца асобасна-дзейнасны падыход, уключэнне вучня ў адукацыйны працэс як актыўнага ўдзельніка, які адказвае за вынікі сваёй дзейнасці.
У пачатковай школе фарміраванне ўяўленняў аб даўжыні і адзінках яе вымярэння арыентуецца на этапы, якія адлюстроўваюць матэматычную трактоўку паняццяў «даўжыня», «адзінкі вымярэння даўжыні», сувязь гэтых паняццяў з вывучэннем іншых тэм.
I этап. Высвятленне і ўдакладненне ўяўленняў вучняў аб пэўнай велічыні (зварот да вопыту дзіцяці).
II этап. Параўнанне аднародных велічынь (візуальна, з дапамогай адчуванняў, шляхам выкарыстання розных мерак).
III этап. Знаёмства з адзінкай пэўнай велічыні і з вымяральным прыборам.
IV этап. Фарміраванне вымяральных уменняў і навыкаў.
V этап. Складанне і адніманне аднародных велічынь, выражаных у адзінках аднаго наймення.
VI этап. Знаёмства з новымі адзінкамі велічынь у цеснай сувязі з вывучэннем нумарацыі і складаннем лікаў. Пераклад аднародных велічынь, выражаных у адзінках аднаго наймення, у велічыні, выяўленыя ў адзінках двух найменняў, і наадварот.
VII этап. Складанне і адніманне велічынь, выражаных у адзінках двух найменняў.
VIII этап. Множанне і дзяленне велічынь на лік.
Такім чынам, I этап. На этапе высвятлення і ўдакладнення ведаў і ўяўленняў навучэнцаў аб велічыні «даўжыня» важна звярнуцца да жыццёвага вопыту дзіцяці. Пры вывучэнні тэмы «Даўжыня. Адзінкі вымярэння даўжыні» на першым этапе мэтазгодна выкарыстоўваць практычныя работы. Напрыклад, параўнаць вышыню маленькай і вялікай літар у падручніку матэматыкі; даўжыню працоўнага стала і пенала; рост дзяцей класа.
II этап. Параўнанне аднародных велічынь. Гэты этап вывучэння адзінак вымярэння даўжыні мяркуе візуальнае знаёмства з велічынёй, выкарыстанне ў практычнай працы палосак рознай даўжыні, прыёмаў накладання, прыкладання. Эфектыўна рэалізаваць этап параўнання аднародных велічынь дазваляе выкарыстанне ў рабоце прыёмаў праектна-даследчай і гульнявой дзейнасці, арганізацыі праблемнага навучання. Навучэнцы першага класа вучацца вызначаць «на вока» даўжыню і шырыню падручніка па матэматыцы, правяраюць правільнасць вымярэнняў, атрыманых у выніку практычнага выкарыстання лінейкі, робяць высновы. У другім класе вызначаюць «на вока» у вывучаных адзінках вымярэння даўжыні рост аднакласнікаў, адлегласць паміж аконнымі праёмамі, правяраюць правільнасць сваіх здагадак з дапамогай сантыметра, робяць высновы. Практыка пераконвае, што выкарыстанне прыёмаў арганізацыі гульнявой дзейнасці мэтазгодна ўжываць у наступных выпадках: пры вывучэнні новай тэмы (першаснае знаёмства з велічынямі), пры замацаванні ведаў пра велічыні, (урок-гульня «Прыгоды лінейкі»); на пэўным этапе ўрока (уводзіны, тлумачэнне, замацаванне, кантроль). Гэта дыдактычныя гульні, эстафеты і спаборніцтвы з героямі любімых казак.
III этап. Знаёмства з адзінкай вымярэння даўжыні і з вымяральным прыборам. Стварэнне праблемных сітуацый для ўсведамлення навучэнцамі працэсу вымярэння гуляе вялікую ролю. Ператвараючыся на ўроку ў даследчыкаў навучальных праблем, дзеці актыўна і з цікавасцю пераадольваюць пасільныя цяжкасці, а не выступаюць у ролі пасіўных слухачоў і выканаўцаў.
1 клас. Тэма “Дэцыметр”. Пры першасным знаёмстве з адзінкай даўжыні «дэцыметр» практыка даказвае неабходнасць пабудовы ўрока, на якім вучні самастойна прыйдуць да высновы аб тым, што не заўсёды рацыянальна знаходзіць даўжыню прадметаў у сантыметрах. Наборы з палосак паперы: 1дм – 1 палоска чырвоная, 1см – 20 палосак жоўтых, 5 см – белая, 20 см – зялёная, ляжаць у кожнага навучэнца.
– З дапамогай жоўтай палоскі вымерайце даўжыню белай палоскі. Лінейкай для вымярэнняў карыстацца нельга. (5 палосак)
– Ці былі цяжкасці пры выкананні задання? (Не)
– З дапамогай жоўтай палоскі знайдзіце даўжыню зялёнай? (20 жоўтых палосак)
– Якія цяжкасці ўзніклі пры выкананні гэтага задання?
– Зялёная палоска доўгая, а жоўтая кароткая, таму вымяраць нязручна.
– Як хутка вымераць даўжыню зялёнай палоскі?
– Узяць вялікую палоску.
– Правільна. Такая мерка называецца «дэцыметр».
– Вымерайце даўжыню чырвонай палоскі даўжыню з дапамогай лінейкі. Якая велічыня ў вас атрымалася?
– 10 см.
– Хто ўжо ведае, як называецца як называецца ў матэматыцы велічыня ў 10см?
– Дэцыметр.
– Чаму будзем вучыцца на ўроку?
– З дапамогай дэцыметраў знаходзіць даўжыні прадметаў.
– Як даведацца, колькі ў 1 дэцыметры сантыметраў?
– На палосцы чырвонага колеру трэба выкласці палоскі ў 1см (10 палосак – гэта 10 сантыметраў).
– Карыстаючыся лінейкай, давайце праверым нашы здагадкі. Да якой высновы прыйшлі?
– Падумайце, даўжыні якіх прадметаў зручна вымяраць 1см, 1дм? Знайдзіце такія сярод навакольных прадметаў, дакажыце. Вызначце даўжыню зялёнай палоскі ў дэцыметрах.
IV этап. Фарміраванне вымяральных уменняў і навыкаў. На гэтым этапе навучэнцы знаёмяцца са спосабамі знаходжання даўжынь адрэзкаў, якія выяўленыя ў адзінках двух найменняў. Дзеці авалодваюць уменнямі карыстацца лінейкай, метрам, рулеткай.
– Пачатак адрэзка супадае з лікам 5 на лінейцы. Які лік будзе на лінейцы ў канцы адрэзка даўжынёй 1 дм? (1дм = 10см, 5 + 10 = 15).
– Вымерайце даўжыню і шырыню класа, шафу у класе, даўжыню і шырыню школьнага калідора. Праверце правільнасць зробленых вамі вымярэнняў з дапамогай рулеткі.
На этапах V, VI, VII, VIII вывучэння тэмы «Даўжыня. Адзінкі вымярэння даўжыні» практыка пацвердзіла неабходнасць выкарыстання прыёмаў арганізацыі самастойнай работы, дыферэнцыраваных заданняў, рознаўзроўневых заданняў, заданняў з папярэднім прагназаваннем вынікаў уласнай дзейнасці, прыёмаў гульнявой дзейнасці. Разумна выкарыстоўваць практыкаванні і заданні, якія абапіраюцца на асабістую і групавую падтрымку. Напрыклад, прыём «Гонка за лідэрам»; пераклад аднародных велічынь, выражаных у адзінках аднаго наймення, у велічыні, выяўленыя ў адзінках двух найменняў, і наадварот; выкананне працы ў парах з кансультаваннем і наступнай праверкай.
Пры вывучэнні тэмы «Даўжыня. Адзінкі вымярэння даўжыні» у пачатковых класах выкарыстанне інфармацыйна-камунікатыўных тэхналогій у дзейнасці настаўніка з’яўляецца патрабаваннем часу. Электронныя рэсурсы прымяняюцца на ўроках у якасці дадатковай ілюстрацыі матэрыялу ўрока (схемы, апоры, табліцы, відэафрагменты); падтрымкі навучальнага матэрыялу (тэсты, дыдактычныя гульні, дыферэнцыраваныя заданні); крыніцы навучальнага матэрыялу, самастойных і праверачных работ.
Предложить публикацию