Назоўнікі, род якіх не супадае ў рускай і беларускай мовах. Урок беларускай мовы ў 3-м класе

Алена БАЦЮКОВА,
настаўнік пачатковых класаў,
ДУА “Сярэдняя школа № 13 г. Оршы імя І.І.Якубоўскага”,
Віцебская вобласць

Мэты ўрока

Вучні павінны ведаць:

– як вызначаць род назоўнікаў;
– 6–10 слоў, род якіх у рускай і беларускай мовах не супадае.

Вучні павінны ўмець:

– правільна вызначаць род у словах;
– вызначаць род у назоўнікаў, у якіх не супадае род у рускай і беларускай мовах;
– правільна фармуляваць свае думкі і ўмець выказваць іх на беларускай мове.

Задачы ўрока

Адукацыйныя:

– скласці ўмовы для актуалізацыі ведаў вучняў па тэме “Род назоўнікаў”;

– знаёмства вучняў са словамі, род якіх у рускай і беларускай мовах не супадае;

– фарміраванне ўмення вызначаць род назоўнікаў.

Развіццёвыя:

– спрыяць развіццю вуснай мовы і ўзбагачэнню слоўнікавага запасу, у тым ліку словами – назвамі дзіцянят жывёл;

– стварыць умовы для развіцця фанематычнага слыху.

Выхаваўчыя:

– спрыяць фарміраванню культуры вучэбнай працы;

– выхаванню цікавасці да беларускай мовы, добразычлівых адносін да прыроды.

Тып урока: урок вывучэння новага матэрыялу.

Ход урока

І Арганізацыйны момант

Весела гучыць званок,
Яго голас нам знаёмы,
Запрашае на ўрок
Беларускай мовы!

ІІ Этап актуалізацыі ведаў  

– Якую тэму вывучаем?

1. Гульня “Так ці не” (зваротная сувязь – сігнальныя карткі)

– Назоўнік абазначае прадмет. (+)

– Адказвае на пытанні які? якая? якія? (–)

– Ці можна сказаць, што назоўнікі змяняюцца па родах? (–)

– Да назоўнікаў мужчынскага роду можна паставіць словы-памочнікі ён, мой. (+)

– Да назоўнікаў жаночага роду можна паставіць словы-памочнікі яно, маё? (–)

– Род у назоўнікаў, якія ўжыты ў форме множнага ліку вызначыць нельга. (–)

– Які назоўнік, род якога нельга вызначыць, сустрэўся ў дамашнім заданні?

2. Хвілінка чыстапісання

Нзўнк    рд …   жнч    мжчнск   нк    

– Што зашыфравана ў злучэннях гэтых літар? (Назоўнік, род)

– Якія словы можам зашыфраваць? (Мужчынскі, жаночы, ніякі)

– Зашыфруем яшчэ тры словы пры дапамозе літар, якія абазначаюць зычныя гукі.

Заданне. Уставіць прапушчаныя літары, растлумачыць выбар, вызначыць род назоўнікаў (2 вучні працуюць каля дошкі):

У н…дзелю мы (з)братам пае…ем (у,ў)  вё..ку (да)бабулі.

– Сёння мы з вамі працягваем знаёмства з родам назоўнікаў. Але ж будзем вызначаць яго ў не зусім звычайных назоўнікаў.

ІІІ Паведамленне задач урока

– Паслухайце казку (відэа на экране, па меры чытання на дошцы з’яўляюцца малюнкі жывёл з надпісамі)

https://drive.google.com/file/d/1ZpdUIeYiPR95Y5bX_hmgYsSlk6lcHYzP/view?usp=drive_link

1. Першы прачынаецца наш пявун, чырвоны грабянец, чырвоная бародка. Крыламі махае, усіх падымае: “Кукарэку! Кукарэку! Хопіць ляжаць на баку, недарэкі! Уставайце, сонца сустракайце!” Хто гэта такі? (Певень.)

2. А яму ў адказ вартаўнік кудлаты пад ганкам, вушы тарчма, хвост абаранкам: “Гаў, гаў! Я не спаў! Хату вартаваў!” Хто гэта такі? (Сабака.)

3. Вусач прачнуўся, салодка пацягнуўся: “Мяў, мяў! Рана падняў мяне, рана! Якраз прыснілася смятана!” Хто гэта такі? (Кот.)

4. А рагуля галаву падняла, супакойваць пачала: “Му-у! Я гору твайму памагу! Пачастую малаком, пачакай, калі прыйдзе гаспадыня з вядром!” Хто гэта такая? (Карова.)

5. Выскачыў з хлява беленькі круглячок, замест носа – пятачок: “Рох-рох! І я люблю малаком частавацца! А яшчэ люблю ў лужыне паваляцца! Хто гэта такі? (Парсючок.)

6. Не паспеў ён у лужыну кінуцца, як нехта з чырвонай дзюбай ляціць: “Га-га-га! Гэта лужына мая! Прашу не чапаць, а то буду шчыпаць!” Хто гэта такая? (Гусь.)

– Вызначце род гэтых назоўнікаў.

Вучні ў сшытках запісваюць словы ў два слупкі: жаночы, мужчынскі род; на дошцы настаўнік у два слупкі прымацоўвае палоскі слоў.

– У якіх словах былі цяжкасці? Чаму? (Род у беларускай і рускай мовах не супадае.)

– І такіх слоў шмат. Пра гэта мы і будзем гаварыць на сённяшнім уроку. А яго тэма: “Назоўнікі, род якіх не супадае ў рускай і беларускай мовах”.

– Якія задачы мы паставім?

– Пазнаёмімся…

– Запомнім…

– Будзем практыкавацца ў вызначэнні…

IV Этап вывучэння новага матэрыялу

1. Пошук правіла

– Як вы думаеце, ці існуе правіла, якое дапаможа нам вызначаць род назоўнікаў, у якіх ён у рускай і беларускай мовах не супадае? (Не, такія словы трэба запамінаць.)

– Будзем збіраць такія словы і запамінаць.

2. Род маладых істот

– Звернемся да жывёл, якія жывуць у двары. Як іх называюць адным паняццем? (Свойская жывёла.)

– А як называюць іх дзіцянят? (Кураня, шчаня, цяля, парася, гусяня.)

– У рускай мове амаль усе назоўнікі, якія абазначаюць маленькіх істот, мужчынскага роду. А ў беларускай мове… Як вы думаеце? (Адказы дзяцей)

– Дапаможа запомніць род такіх назоўнікаў вершык Артура Вольскага:

Кацяня – яшчэ не кошка,
Кацяня – яшчэ не кот.
Ну, а род?
Падумай трошкі.
Раз яно – … род!

Вучні дапісваюць словы ў трэці слупок, настаўнік прымацоўвае на дошцы палоскі.

Фізкультмінутка
https://drive.google.com/file/d/1WrFGTw0W3i4jiR-bZYUWAat20zwPuLar/view?usp=sharing

На экране тэкст:

Раз, два, тры, чатыры, пяць –
выйшла гуска пагуляць.
А за ёй жырафа, высокая, як шафа.
І сабачка праскакаў, кацяня перапужаў.
Кацяня спужалася, на таполю ўзабралася
Савяня там моцна спала, кацяня суцяшала,
смачны яблык прапанавала.
Зрабілі зарадку – назаві род па парадку.

– А зараз паглядзіце ўважліва на тэкст на экране. Якія словы ў вершы не супадаюць у родзе з рускай мовай? (Кацяня, савяня, – ніякі род, таполя, яблык, жырафа, шафа.) (Настаўнік прымацоўвае словы на дошку злева).

V Этап замацавання новага матэрыялу

– Вызначыць род назоўнікаў часта дапамагаюць іншыя словы ў сказе: яна гагоча (гусь – жаночы род), сабака насцярожыўся (мужчынскі род). А яшчэ могуць дапамагчы словы, якія называюць прыметы – прыметнікі. Давайце паназіраем.

1. Прагляд відэа

https://drive.google.com/file/d/1jnLiomnC7uR6g0MZ15HGWCy-4MMMdbKL/view?usp=sharing

– Доўгі цень. Якога роду назоўнік цень?

– Шэры пыл, моцны боль, прыгожы подпіс?

– Высокая жырафа, белая пара?

2. Работа па падручніку (с. 68. Будзьце ўважлівы!)

Параўнайце род назоўнікаў у рускай і беларускай мовах. (Настаўнік дапаўняе на дошцы злева параўнальную табліцу).

Фізпаўза для вачэй

https://drive.google.com/file/d/11dOBzXOiaSm5DQ40lTnvaaR815dbZ4S9/view?usp=drive_link

3. Парная работа

Заданне. Практыкаванне 114. Дапоўніце сказы патрэбнымі спалучэннямі слоў. Абмяркуйце заданне, працуючы ў парах.

4. Рознаўзроўневая работа

Заданне. Дадзена тры групы слоў. Знайдзіце лішняе слова ў кожнай групе. (3–5 вучняў выконваюць заданне па QR-кодзе, астатнія запісваюць у сшытак).

https://onlinetestpad.com/m7iifwjlno4ao

5. Гульня “Дапоўні”

Шэрая…
Салодкі…
Высокая…
Маленькае…
Кудлаты…

VI Этап абагульнення ведаў

– Давайце з вамі ўспомнім, якога роду бываюць назоўнікі.

– Як вызначыць род назоўніка?

– З якімі назоўнікамі мы з вамі сёння пазнаёміліся?

– Як не памыліцца ў вызначэнні роду такіх назоўнікаў?

– Так, гэтыя словы трэба запомніць.

– А зараз праверым, як вы засвоілі тэму. Вазьміце карткі, выканаем заданне па радах.

Заданне. Знайдзіце ў табліцы словазлучэнні

1-ы рад: з назоўнікамі жаночага роду, пазначце кружком чырвонага колеру;

2-і рад: з назоўнікамі мужчынскага роду, пазначце кружком сіняга колеру;

3-і рад: з назоўнікамі ніякага роду, пазначце кружком жоўтага колеру.

Праверка па ключы, самаацэнка.

VII Дамашняе заданне

Практыкаванне 120.

– Дома вы папрактыкуецеся ў вызначэнні роду назоўнікаў. Сярод слоў будуць і такія, род якіх не супадае у беларускай і рускай мовах.

VIII Этап падвядзення вынікаў урока. Рэфлексія

https://docs.google.com/document/d/1iIJj3fyIK1m1765sh7jyMc5TAmhqMeSS/edit?usp=sharing&ouid=112043992403414128660&rtpof=true&sd=true

– А каб больш запомніць такіх слоў, хачу падарыць вам цудоўныя яблыкі. На зваротным баку запісаны назоўнікі, род якіх не супадае ў рускай і беларускай мовах. Дзякуй за ўрок!  

Поделиться ссылкой: