Кірмаш “Беларуская скарбонка” для пачатковых класаў

Сцэнарый беларускамоўнага мерапрыемства можна выкарыстаць для правядзення пазакласных заняткаў у пачатковай школе або для правядзення тэматычных тыдняў.

Галіна СТУКАЧОВА,
бібліятэкар
ДУА “Бярозаўская сярэдняя школа № 3”
Лідскага раёна,
Гродзенская вобласць

Мэта: абуджэнне павагі да роднага слова, роднай мовы; развіццё сродкамі мовы інтэлектуальнай, эмацыянальнай, эстэтычнай, маральнай сфер; выхаванне павагі да ўсяго роднага, беларускага; абуджэнне імкнення захоўваць сваю культуру.

Ход мерапрыемства 

Бібліятэкар: Добры дзень! Сёння мы завітаем у госці да нашай роднай мовы. Мы з вамі жывем у Беларусі. Беларусь – наша Радзіма. Тут мы вучымся, тут працуем. Тут жывуць нашы мама і тата, дзядуля і бабуля. Кожны чалавек павінен ведаць сваю мову, умець спяваць народныя песні, танцаваць народныя танцы, ведаць, як адзначаліся спрадвеку святы на нашай зямлі.

Чым больш мы чытаем беларускіх класікаў, чуем прыгожую мову ў тэатрах, тым больш не перастаём здзіўляцца багаццю беларускай мовы. Нам сустракаюцца такія скарбы, што міжволі хочацца раз-пораз паўтараць асобныя словы – такія яны прыгожыя, сакавітыя, мудрыя.

Сённяшні дзень мы прысвячаем ёй, нашай цудоўнай беларускай мове. А каб больш спасцігнуць яе багацце і прыгажосць гучання, мы запрашаем вас на наш кірмаш “Беларуская скарбонка”. Але гэты кірмаш незвычайны. Тут вы можаце набыць патрэбныя для вас рэчы: гэта розум, кемлівасць і нават новыя веды.

Вядучы: Перш чым адправіцца на кірмаш, просім аднаго прадстаўніка класа ўзяць ліст маршрута – на кірмашы кожны прылавак мае сваю назву.

Першы прылавак “Перакладчыкі”

Вядучы: Паважаныя наведвальнікі нашага кірмашу, вітаем вас каля першага прылаўка. Каб зарабіць дзесяць балаў, вы павінны перавесці назвы рэчаў, якія вы бачыце на прылаўку, з рускай на беларускую і з беларускай на рускую мовы. Жадаю вам поспехаў.

Другі прылавак “Загадкі з вясёлай хаткі”

Вядучы: Вельмі рады вітаць вас каля нашага прылаўка, дзе вы павінны адгадаць загадкі. Правільная адгадка будзе з’яўляцца з чароўнага куфэрка. Калі ласка, пачынаем.

– Калматы, вусаты, есці пачынае, песенькі спявае. (Кот)
– Пад соснамі, пад ёлкамі ляжыць клубок з іголкамі. (Вожык)
– Белым пiша словы,
   у школе ўсiм знаёмы.
   Cябруе з чорнай дошкай,
   знiкае сам патрошку. (Мел)
– Вісіць – зялёны, ляціць – жоўты, ляжыць – чорны. (Ліст)
– І сваё дзіця не забыла, і чужых малаком напаіла. (Карова)
– У мацеры дваццаць дзетак, ды ўсе дзеткі адналеткі. (Курыца з куранятамі)
– Вярхом сядаю, на кім не знаю, знаёмага ўбачу – адразу саскочу. (Шляпа)
– Стаіць бочачка, ні дна, ні вочачка. (Яйка)
– Не шкадуюць мяне, мнуць, у печ гарачую кладуць, а як вынуць, дык нажом будуць рэзаць. (Хлеб)
– Увесь свой век ходзіць, а з месца не сходзіць. (Гадзіннік)

Трэці прылавак “Прыказка – школа жыцця”

Вядучы: Вітаем вас, паважаныя, каля нашага прылаўка, дзе вы павінны паказаць свае веды, а калі не атрымаецца, то знайсці іх. Для гэтага трэба суаднесці пачатак і канчатак прыказак. Гатовы? Пачынаем.

Чацвёрты прылавак “Музей народнага побыту”

Вядучы: Госцейкі, хачу вам паведаміць, што раней нашы продкі ў сваім побыце выкарыстоўвалі цікавыя рэчы. Прапаную вам даць назвы гэтым рэчам і растлумачыць, для чаго яны выкарыстоўваліся.

Збан (высокая гліняная пасудзіна, выцягнутая і завужаная зверху, з ручкай).
Прас (прылада для разгладжвання бялізны, адзення).
Маслабойка (бандарны выраб; y беларусаў і іншых славянскіх народаў пасудзіна для збівання масла. Найчасцей – вузкая высокая кадачка з клёпак. У накрыўцы пасярэдзіне адтуліна для калатоўкі).
Лапаць (даўнейшы сялянкі абутак, плецены з лыка, бяросты ці вяровак).
Трапло (прылада, пры дапамозе якой трэплюць лён).

Пяты прылавак “Казка – у жыцці падказка”

Вядучы: Падыходзьце, калі ласка. Хто з вас не ведае казак? Такога не можа быць. Усім нам у дзяцінстве чыталі казкі матулі і бабулі, а калі мы выраслі, то пачалі чытаць самі.

Прапаную вам па малюнку пазнаць казку і даць яе назву. За гэта вы атрымаеце 10 балаў. Пачынаем.

– “Ганарыстая варона”;
– “Пшанічны каласок”;
– “Як кот звяроў напалохаў”;
– “Лісіца-хітрыца”;
– “Як курачка пеўніка ратавала”.

Шосты прылавак “Святочны”

Вядучы: Свята – гэта сукупнасць звычаяў і абрадаў, святы дзень, дзень, які адзначаецца царквой або грамадствам традыцыйна ў гонар нейкага святога або падзеі. Узніклі яны ў першабытным грамадстве. Былі звязаны з каляндарным (гуканне вясны, грамніцы) ці зямельным цыкламі. Гэта таксама выхадны, непрацоўны дзень.

Дык вось, каля гэтага прылаўка я прапаную вам здагадацца, пра якое свята ідзе гаворка. Вось вам апісанне нейкага свята, а вы адкажаце мне: пра якое свята ідзе гаворка? Гатовы? Пачынаем.

1. Гэта свята належыць да найбольш паэтычных свят славянскіх народаў, свята сонца, святла, паўнаты сіл прыроды. Кожны год гэта свята збірае шмат гасцей у Александрыі (Купалле).
2. Гэта даўняе свята заканчэння зімы. На гэта свята абавязкова пякуць бліны, наладжваюць вясёлыя гульні і забавы (Масленіца).
3. Народнае зімовае свята ў гонар зімовага сонцастаяння, адзначаецца католікамі з 24 снежня па 6 студзеня і праваслаўнымі з 6 студзеня па 19 студзеня (Каляды).
4. Вялікае гадавое веснавое свята. Гэтым святам некалі адкрываўся новы каляндарны год. Свята пачынаецца “ўсяночнай”. Лічыцца, што гэта земляробчае свята, у якім адно памірае, а другое нараджаецца (Вялікдзень).
5. З вялікай любоўю і пашанай беларускі народ ставіцца да збору ўраджаю. Цяжкая праца людзей звычайна заканчваецца гэтым абрадам (Дажынкі).

Сёмы прылавак “Гульнёвы”

Вядучы: Паважаныя ўдзельнікі нашага кірмашу, вы прайшліся ўздоўж усіх прылаўкаў, атрымалі шмат ведаў, напэўна стаміліся. Прапаную вам каля майго прылаўка пагуляць у беларускія гульні.

У мяне падрыхтавана пляцоўка, дзе вы бачыце кружкі – “гнёзды”, але іх менш, чым вас. Прапаную вам стаць у круг і ўзяцца за рукі. Я буду хадзіць па крузе і рабіць разнастайныя рухі: прысяданні, падскокі, нахіленні і г.д. Вы павінны паўтарыць іх, не разнімаючы рук. Нечакана я скамандую: “Садзі лянок!” – і кожны з вас павінен будзе заняць “гняздо”. Той, хто зойме гняздо, лічыцца “пасаджаным” і знаходзіцца ў “гняздзе” да канца гульні. Далей гульня паўтараецца. Перамагае той, хто зойме апошняе свабоднае “гняздо”.

Гульня “Гусі ляцяць”

Бібліятэкар: Паважаныя ўдзельнікі гульні, я буду вядучым, а вам прапаную стаць у шарэнгу. Я буду падаваць каманды “Гусі ляцяць”, “Качкі ляцяць”, “Жабы ляцяць”, “Зайцы ляцяць” і г.д. Вы павінны падымаць рукі ўгору і махаць імі, як крыламі, пры гэтым гучна казаць “Ляцяць!” (калі гэта магчыма). Потым хутка апускаеце рукі, калі палёт немагчымы. Той, хто памыліцца, выбывае з гульні. Перамагае той, хто застанецца апошнім. Будзьце ўважлівымі!

Вядучы: На гэтым наш “Кірмаш” спыняе сваю працу. Наша сустрэча прайшла на беларускай мове, таму на развітанне – гэтыя словы:

Дала мне маці гэту мову
Каб не нямым прыйшоў у свет.
Дала мне маці гэту мову
Як спадчыну і запавет.
З такою моваю не сорам
І да суседзяў – хоць на Марс.
З любым народам мы гаворым,
І людзі разумеюць нас.

Поделиться ссылкой: