Дыдактычныя матэрыялы па тэме “Захаваем клімат пры дапамозе простых энергетычных рашэнняў”  

Матэрыялы распрацаваны з мэтай актуалізацыі ведаў вучняў пра ваду як самае распаўсюджанае рэчыва на Зямлі, пашырэння іх уяўленняў пра спосабы ачысткі вады, пераканання вучняў у неабходнасці прадухілення экалагічнай катастрофы, удасканалення ўменняў самастойна працаваць з дадатковай літаратурай. Распрацоўкі можна выкарыстоўваць на ўроках хіміі ў 7–8-м класах устаноў агульнай сярэдняй адукацыі пры вывучэнні тэмы “Вада”, на пазакласных мерапрыемствах. Гэта будзе спрыяць павышэнню экалагічнай культуры вучняў і дапаможа папярэдзіць праблему недахопу і забруджвання прэснай вады ў нашым рэгіёне.

Алена ШКУДА,
настаўнік хіміі
ДУА “Міжэвіцкая сярэдняя школа Слонімскага раёна”,
Гродзенская вобласць

Матэрыялы ўключаюць наступныя заданні:

1 Заданні для самастойнай работы на ўроку
2 Заданні па тэме “Уласцівасці вады”
3 Заданні для падвядзення вынікаў і замацавання матэрыялу
4 Даследчая дзейнасць
5 Заданні для самастойнай работы дома

І Заданні для самастойнай работы на ўроку

1 Адкажыце на пытанне

Чаму прыродная вада практычна заўсёды з’яўляецца растворам?

2 Адкажыце на пытанне

Дзе знаходзяцца запасы прэснай вады на зямлі?

3 Запоўніце табліцу

4 Заданне

Укажыце спосабы, з дапамогай якіх можна змякчыць ваду ў дамашніх умовах:

а)________________________________________________________
б) _______________________________________________________

5 Растлумачце, навошта змякчаюць ваду:

а) у прамысловасці ________________________________________
б) у быце ___________________________________________________

6 Прапануйце спосабы эканоміі вады ў быце

5 Выканайце тэст

1 Насычаны раствор – гэта раствор:

а) у якім можна растварыць дадатковую колькасць рэчыва пры пастаяннай тэмпературы;
б) які можна зрабіць больш канцэнтраваным;
в) у якім нельга растварыць яшчэ пэўную колькасць рэчыва пры пастаяннай тэмпературы;
г) заўсёды канцэнтраваны.

2 Дабаўленне вады да насычанага раствору гідраксіду кальцыю прывядзе да ўтварэння новага раствору, які будзе:

а) насычаным, разбаўленым;
б) разбаўленым, канцэнтраваным;
в) насычаным, канцэнтраваным;
г) канцэнтраваным, ненасычаным.

3 Насычаны раствор нітрату натрыю, прыгатаванага пры +10°С, можна пераўтварыць у ненасычаны раствор у выніку:

а) дабаўлення нітрату натрыю;
б) выпарвання вады;
в) ахаладжэння;
г) награвання.

4 У разбаўлены раствор цукру пры 50°С дабаўлялі пры памешванні цукар да завяршэння растварэння. Затым атрыманы раствор нагрэлі да кіпення. Атрыманы раствор будзе:

а) насычаным, разбаўленым;
б) разбаўленым, ненасычаным;
в) насычаным, канцэнтраваным;
г) канцэнтраваным, ненасычаным

5 Пры тэмпературы +20°С у вадзе масай 100 г максімальна можа растварыцца СаSO₄ масай 0,2 г. Атрыманы раствор будзе:

а) насычаным, разбаўленым;
б) разбаўленым, ненасычаным;
в) насычаным, канцэнтраваным;
г) канцэнтраваным, ненасычаным

6 Вада з’яўляецца ўніверсальным растваральнікам, так як яе малекулы:

а) утвораны атамамі двух хімічных элементаў;
б) утвораны атамамі двух нехімічных элементаў;
в) дыполі;
г) непалярныя.

7 Пры растварэнні некаторых рэчываў у вадзе вылучаецца цеплыня, так як:

а) выдзяляецца энергія пры ўтварэнні гідратаў;
б) паглынаецца энергія пры разрыве сувязей у растваральным рэчыве;
в) у выніку ўтварэння гідратаў энергіі вылучаецца болей, чым паглынаецца пры разрыве сувязей;
г) у выніку ўтварэння гідратаў энергіі вылучаецца меней, чым паглынаецца пры разрыве сувязей.

8 Выберыце спосабы ачысткі вады ад растваральных сумесей:

а) адстойванне;
б) перагонка;
в) фільтраванне;
г) вымарожванне.

9 Соль масай 160 г растварылі ў 1 л вады. Якая масавая доля гэтай солі ва ўтварыўшымся растворы?

а) 0,16;
б) 0,138;
в) 0,12;
г) 0,062.

10 Якая з уласцівасцей вады носіць найбольшы ўклад для рэгулявання клімату на Зямлі?

а) малая малекулярная маса;
б) нізкая шчыльнасць;
в) вялікая цеплаёмістасць;
г) высокая тэмпература кіпення.

ІІ Заданні па тэме “Уласцівасці вады”

1 Выберыце правільныя варыянты адказаў

1) Вада пераходзіць у цвёрды стан пры тэмпературы

а) – 1°С;
б) 0°С;
в) – 5°С.

2) Вада пераходзіць з аднаго стану ў іншы пад уздзеяннем:

а) ахалоджвання;
б) пералівання;
в) награвання.

3) Якія рэчывы раствараюцца ў вадзе?

а) соль;
б) мука;
в) пясок;
г) масла.

2 Устанавіце адпаведнасць паміж з’явамі:

Плаўленне                    выпарэнне вады

Крышталізацыя           утварэнне воблакаў

Параўтварэнне            раставанне лёду

Кандэнсацыя                замярзанне вады

3 Заданне

Уявіце, што да вас у лабараторыю паступіла рэчыва ў вадкім стане невядомага паходжання. Вам неабходна вызначыць яго ўласцівасці. Запішыце кароткія вывады.

Дослед 1 Пераліце рэчыва з адной шклянкі ў другую. Што адбылося з ім? Якую ўласцівасць дадзенага рэчыва вы выявілі?
Вывад:

Дослед 2 Размяшайце ў шклянцы з рэчывам цукар. Ці бачым мы цяпер цукар? Што адбылося?
Вывад:

Дослед 3 Вазьміце шклянку з рэчывам. Апусціце ў яго лыжку. Ці бачна яна?

Дослед 4 Па чарзе наліце рэчывы ў сасуды рознай формы. Яно мае сваю ўласную форму ці прымае форму сасуда?
Вывад:

Дослед 5 Вызначце колер рэчыва пры дапамозе палосак паперы. Ці мае яно колер?
Вывад:

4 Запоўніце схему “Уласцівасці вады”                                                           

5 Адкажыце на пытанні

Чаму вада – добры накапляльнік цяпла? Якое значэнне мае гэта ўласцівасць для прыроды зямлі?

6 Задача

З незакрытага крана пры невялікім напоры выліваецца за гадзіну каля 1000мл. Колькі вады выльецца за 24 гадзіны? Пра што гаворыць гэта лічба?

7 Задача

Разлічыце, якую колькасць вады зрасходуюць жыхары горада з насельніцтвам 1 млн 200 тыс. чалавек, калі па нормах на кожнага жыхара горада даводзіцца 220 л халоднай вады ў суткі.

8 Адкажыце на пытанне

Як можна ачысціць ваду ад рэчываў, якія не раствараюцца ў ёй?

9 Прааналізуйце

Юны эколаг Валянцін вельмі старанна рыхтаваўся да ўрока хіміі. Яму неабходна было прыдумаць памятку “Простыя рашэнні для зберажэння клімату. Зберагу ваду – палепшу клімат на планеце”. Вось што ў яго атрымалася:

– Для таго каб ведаць, ці эканомна вы расходуеце ваду, пастаянна сачыце за паказчыкамі лічыльніка вады ў кватэры.

– Брудны посуд і адзенне неабходна замачыць, каб пасля было лягчэй яго адмыць. Гэта дазволіць паменшыць расход вады.

– Для ўборкі ў кватэры пажадана карыстацца толькі бяспечнымі натуральнымі сродкамі! Напрыклад, харчовай содай, воцатнай кіслатой, соллю, гарчыцай. Такі просты метад зберажэ наша здароўе, матэрыяльныя затраты. А ў каналізацыю і сцёкавыя воды не будуць паступаць шкодныя хімічныя злучэнні.

– На прысядзібным участку неабходна высаджваць засухаўстойлівыя сарты культурных раслін, каб паменшыць трату вады на паліў.

– Ці згодны вы з пунктамі памяткі Валянціна? Што б вы яшчэ дадалі?

IIІ Заданні для падвядзення вынікаў і замацавання матэрыялу

1 Дайце характарыстыку раствору як аднароднай сумесі, прадоўжыце сказ.

Устойлівасць раствору – _____________________________________________

_________________________________________________________________________

2 Укажыце некалькі рэчываў, якія, на ваш погляд, могуць быць растваральнікамі.

3 Водны раствор паваранай солі масай 250 г утрымлівае 2 г солі. Вызначце масу растваральніка.

4 Чаму вада з’яўляецца добрым растваральнікам?

5 Як вы думаеце, чаму павараная соль практычна не раствараецца ў бензіне?

6 Што адбываецца з іоннымі крышталямі пры растварэнні рэчыва ў вадзе?

7 Малекулы вады могуць уступаць ва ўзаемадзеянне з часцінкамі растворанага рэчыва з утварэннем гідратаў, пры гэтым цеплыня ___________

8 Прадоўжыце сказы для характарыстыкі цеплавых з’яў пры растварэнні рэчыва ў вадзе.

а) калі энергіі на разрыў сувязі зрасходуецца болей, чым вылучаецца пры ўтварэнні гідратаў, то працэс растварэння суправаджаецца ____________________

б) калі энергіі на разрыў сувязі зрасходуецца менш, чым вылучаецца пры ўтварэнні гідратаў, то працэс растварэння суправаджаецца ____________________

9 Якую масу вады неабходна дабавіць да цукру масай 150 г, каб маса раствору стала 1 кг?

10 Гульня “Спытай і выйграй”

Для правядзення гульні настаўнік рыхтуе 20 пранумараваных картак. На кожнай картцы прыводзіцца адно пытанне па тэме “Вада” з двума адказамі (правільным і няправільным). На ўроку настаўнік прапануе класу раздзяліцца на дзве каманды і кожнай з іх выбраць капітана. На інтэрактыўнай (класнай) дошцы дэманструецца ўмова задачы ……?

Камандам прапануецца рашыць яе як мага хутчэй і кожнаму члену каманды запісаць рашэнне на дошцы. Пасля выканання гэтага задання два камандзіры падыходзяць да стала, на якім ляжаць перавернутыя карткі з пытаннямі. Гульню пачынае камандзір каманды-пераможцы. Ён бярэ любую картку і зачытвае ўслых камандзе-саперніцы пытанне з двума адказамі. Пытанні задаюцца па чарзе. Адказваць маюць права ўсе: і камандзір, і члены каманды. Пры атрыманні правільнага адказу каманда атрымлівае адзін бал, а пры няправільным адказе бал атрымлівае каманда, якая задавала пытанне.

1) Вада адносіцца да простых ці складаных рэчываў? 
2) Адносная малекулярная маса вады роўна 18 ці 18 г/моль?
3) Масавая доля кіслароду ў вадзе роўна 88,9% ці 99,8%?
4) Хімічная колькасць вады ў яе порцыі масай 54 г роўна 0,3 моль ці 3 моль?
5) Шчыльнасць чыстай вады пры 4°С роўна 0,1 г ̸моль ці 1 г/моль?
6) Шчыльнасць лёду меншая ці большая шчыльнасці вадкай вады?
7) Водны раствор паваранай солі – сумесь аднародная ці неаднародная?
8) Вада можа існаваць у двух ці трох агрэгатных станах?
9) Вада рэагуе з натрыем ці з меддзю?
10) Пры ўзаемадзеянні вады з актыўнымі металамі вылучаецца газ – вадарод ці кісларод?
11) Пры ўзаемадзеянні вады з кальцыем утвараецца складанае рэчыва – аксід ці гідраксід кальцыю?
12) Кіслотнымі з’яўляюцца аксіды металаў ці неметалаў?
13) Да кіслотных адносяцца аксід К₂О ці SО₃?
14) У водным растворы вуглякіслага газу афарбоўка метыларанжу змяняецца на жоўтую ці чырвоную?
15) Асноўнымі з’яўляюцца аксіды неметалаў ці аксіды металаў?
16) Да асноўных аксідаў адносіцца аксід Р₂О₅ ці СаО?
17) Пры ўзаемадзеянні вады з аксідам кальцыю ўтвараецца рэчыва, у растворы якога метыларанж змяняе афарбоўку на жоўтую ці чырвоную?
18) Да шчолачаў адносіцца Сu(ОН)₂ ці Са(ОН)₂?
19) Рэакцыя нейтралізацыі адносіцца да рэакцый замяшчэння ці абмену?
20) Марская вада – прыродны раствор ці чыстае рэчыва?

11 Прачытайце тэкст і адкажыце на пытанні

Яна пасадзіла яго ў мяккае крэсла каля пісьмовага стала… Сама пайшла за цыратную занавеску, што агароджвала ўмывальнік, і вярнулася з запацелым сіфонам, бутэлькай сіропу і шклянкамі…
Яна наліла ў шклянкі вады, пасля сіропу, памяшала лыжачкай, працягнула адну шклянку Ярашу.
                                                                                                        Іван Шамякін. Сэрца на далоні

1 Якія працэсы на ўзроўні малекул адбываюцца пры дабаўленні сіропу з вадой? Якое значэнне мае перамешванне? Ці могуць адбывацца такія з’явы ў прыродзе? Ці прымаюць яны ўдзел у фарміраванні экалагічных фактараў?

2 Што такое сіроп? (Насычаны раствор цукру)

3 Ці адбываецца ў дадзеным выпадку распад рэчыва на іоны? (Не, так як у цукрозы хімічная сувязь паміж атамамі кавалентная малапалярная, рэчыва з’яўляецца неэлектралітам.)

4 Д.Храпоўскі ў кнізе “Займальныя нарысы па хіміі” прыводзіць даныя аб саставе марской вады:

Табліца. Састаў марской вады

Якое слова неабходна дабавіць да назвы ў табліцы, каб не было сумненняў у дакладнасці прыведзеных у ёй даных?

Прыняўшы масу мораў і акіянаў роўнай 1,4∙10¹⁸ т, разлічыце масу растворанага ў марской вадзе любога з прыведзеных у табліцы элементаў.

5 Дома складзіце падборку тэкстаў з мастацкай літаратуры на тэму “Вада. Растворы”. Сістэматызуйце сабраны матэрыял.

IV Даследчая дзейнасць

Дослед 1 

Настаўнік ставіць перад вучнямі тры колбы: з дыстыляванай вадой, водаправоднай вадой, з растворам мыла. Карыстаючыся інструктыўнай карткай, вывучыце, як пеніцца мыла. Падумайце чаму. Запішыце ў сшытак свае вынікі.

Інструктыўная картка

1 У колбу з дыстыляванай вадой дабаўце крыху раствору мыла. Узбоўтайце акварэльным пэндзлікам. Разгледзьце валаскі пэндзліка. Што вы назіраеце?
2 У колбу з водаправоднай вадой дабаўце раствор мыла. Узбоўтайце  акварэльным пэндзлікам. Што назіраеце? Дабаўляйце раствор мыла да той пары, пакуль вада не стане добра пеніцца. Разгледзьце валаскі пэндзліка. Што назіраеце?
3 Растлумачце, чаму мыла дабра пеніцца ў дыстыляванай вадзе і дрэнна ў водаправоднай.

Пасля доследу

Як растлумачыце тэрміны “мяккая вада”, “жорсткая вада”? Чаму на валасінках пэндзліка ўтварыліся белыя крупінкі? Разгледзьце іонную сутнасць працэсу (RNa – формула мыла, дзе R –арганічны радыкал).

1) RNa → R^– + Na⁺
2) CaCl₂→ Ca²⁺ + 2Cl^–
MgCl₂→ Mg²⁺ 2Cl^–
3) 2Na⁺ +2R^– + Ca²⁺ + 2Cl^– →CaR₂↓ +2Na⁺ +2Cl-

Жорсткасць вады – гэта сукупнасць уласцівасцей, якія надаюць вадзе іоны Са²⁺ і Мg²⁺

Віды жорсткасці: карбанатная і некарбанатная

Карбанатная жорсткасць

Якімі злучэннямі Са і Мg абумоўлена карбанатная жорсткасць вады?

Са(НСО₃)₂;
Мg(НСО₃)₂.

Як можна перавесці гэтыя солі ў нерастваральныя злучэнні?

– пракіпяціць;
– дабавіць соду (Na₂СО₃);
– дабавіць вапнавую ваду (Са(ОН)₂).

Дослед 2 

Нагрэйце прабірку з вадой, якая змяшчае раствораныя гідракарбанаты кальцыю і магнію.

Запішыце ўраўненні рэакцый у малекулярным і іонным выглядзе.

Ці можна поўнасцю ўстараніць з вады Са(НСО₃)₂ і Мg(НСО₃)₂? Як можна інакш назваць карбанатную жорсткасць? (Часовая)

Некарбанатная жорсткасць

Якімі злучэннямі абумоўлена некарбанатная жорсткасць?

СаCl₂;  MgCl₂; CaSO₄; MgSO₄.

Як можна перавесці гэтыя солі ў нерастваральны стан?

– дабавіць соду;
– прапусціць праз іонаабменнік.

Дослед 3 

Дабаўце раствор соды да вады з пастаяннай жорсткасцю.

Запішыце ўраўненне рэакцый у малекулярным і іонным выглядзе.

Ці можа ў прыродных умовах існаваць вада толькі з карбанатнай (часовай) і карбанатнай (пастаяннай) жорсткасцю? (Не)

V Заданні для самастойнай работы дома

1 Падрыхтуйцеся да дыскусіі на тэму “Атмасферныя асадкі: гэта дабро ці бяда?”. Выкажыце сваё меркаванне.

Як весці дыскусію

– У спрэчцы не дапускайце тону перавагі, паважайце думку таварышаў.
– Уступаючы ў дыскусію, неабходна ўяўляць прадмет спрэчкі.
– Не паўтарайце тое, што ўжо было сказана.
– Уважліва слухайце таварышаў, якія маюць супрацьлеглыя пункты погляду, знайдзіце ў іх моцныя і слабыя бакі.
– Абвергніце іх доказы, калі вы з імі не згодны.

2 Зрабіце малюнак або намалюйце плакат на тэму “Беражыце ваду”.

3 Паспрабуйце прыдумаць казку, якая пачыналася б са слоў “Жыла-была сняжынка…”, “Жыў-быў лядыш…”

4 Рашыце задачу

Уявіце, што кран няшчыльна закрыты. За суткі выцякае 15 л вады. Колькі вады выцеча за 5 сутак? За 10 сутак? У 500 кватэрах за год?

Так можа быць згублена многа чыстай вады. А гэтай вады вашай сям’і хопіць надоўга. Не дарма народ гаворыць: “Што сёння зберажэш – заўтра спатрэбіцца”

5 Правядзіце эксперымент.

1) Наліце ваду ў пластыкавую бутэльку і пакладзіце ў маразільнік. Калі вада замерзне, дастаньце бутэльку і запішыце, што адбылося з ёю.
2) Не адкаркоўваючы бутэльку, пастаўце яе ў цёплае месца. Калі лёд растане, запішыце, што адбылося з бутэлькай. Падумайце, чаму гэта адбываецца. Запішыце свой вывад.

Вада – прыродны дар, які неабходны для жыцця ўсяго жывога на зямлі.

За парушэнне правіл водаспажывання чалавек павінен несці адказнасць у заканадаўчым парадку.

Поделиться ссылкой: