Актывізацыя грамадзянска-патрыятычнай пазіцыі вучняў 6–11-х класаў праз пошукава-даследчую дзейнасць

Пры школьным музеі створана даследчая лабараторыя “Следапыт”, якая па распрацаванай сістэме сеткавай павуціны аб’яднала настаўнікаў і вучняў 6–11-х класаў з мэтай арганізацыі пошукавай дзейнасці па вывучэнні гістарычнага мінулага сваіх вёсак, дзейнасці сваіх землякоў у гады Вялікай Айчыннай вайны.

Таццяна ЯКУБОЎСКАЯ,
настаўнік-дэфектолаг
ДУА “Уселюбская сярэдняя школа”
Навагрудскага раёна,
Гродзенская вобласць

Выхаваць грамадзяніна-патрыёта, адухоўленага ідэаламі дабра і сацыяльнай справядлівасці, здольнага тварыць і ствараць у імя Айчыны, стала адным з прыярытэтных напрамкаў сістэмы адукацыі ў Рэспубліцы Беларусь.

Практыка працэсу выхавання паказвае, што такія паняцці, як Радзіма, гістарычнае мінулае, грамадзянскасць, патрыёт, патрыятызм, абарона, абавязак, гонар успрымаюцца вучнямі неўсвядомлена. Інтарэсы падрастаючага пакалення ідуць у нагу з модай: на стыль адзення і зносін, на віды дзейнасці і захапленні, на непрымальныя мадэлі паводзін. Як выхаваць сапраўднага грамадзяніна-патрыёта – праблема грамадзянска-патрыятычнага выхавання, якая недастаткова вырашана ў педагагічнай навуцы і патрабуе абнаўлення.

У нашай установе адукацыі школьны гісторыка-краязнаўчы музей з’яўляецца цэнтрам выхавання грамадзянскасці і патрыятызму. Адным з напрамкаў музея з’яўляецца даследчая дзейнасць, таму пры музеі была створана даследчая лабараторыя “Следапыт”, якая па распрацаванай сістэме сеткавай павуціны аб’яднала настаўнікаў і вучняў 6–11-х класаў, якія пражываюць у вёсках Уселюб, Ацмінава, Пліса, Рахавец, Трасцянка, Ляхавічы Навагрудскага раёна з мэтай арганізацыі пошукавай дзейнасці па вывучэнні гістарычнага мінулага сваіх вёсак, дзейнасці сваіх землякоў у гады Вялікай Айчыннай вайны.

Сістэма сеткавай павуціны прадугледжвае аб’яднанне вучняў і педагогаў у пошукавыя групы па месцы пражывання. У кожнай групе выбіраецца куратар (настаўнік) і камандзір сярод вучняў, якія і ўтвараюць актыў лабараторыі. Каардынуе дзейнасць лабараторыі кіраўнік музея.

Лабараторыя функцыянуе на аснове пошукава-даследчай дзейнасці, а для актывізацыі грамадзянска-патрыятычнай пазіцыі вучняў была распрацавана і ўкаранёна мадэль “Пытанне – адказ”.

Сутнасць мадэлі заключаецца ў тым, што на кожным этапе пошукава-даследчай дзейнасці задаецца пытанне, якое вымушае вучняў праз арганізаваную дзейнасць знайсці адказ, вынік дзейнасці – адказ на пастаўленае пытанне. На кожным этапе выбудоўваецца ланцужок: этап – пытанне – адказ, які забяспечвае якасную зваротную сувязь у ходзе пошукава-даследчай дзейнасці (Табліца 1).

Табліца 1. Ланцужок зваротнай сувязі

Этапы пошукава-даследчай дзейнасці па мадэлі “Пытанне – адказ”

І Дыягнастычны этап

Пытанне: Што мы ведаем пра гісторыю свайго краю ў гады Вялікай Айчыннай вайны?

Мэта: выяўленне ведаў вучняў пра гісторыю свайго роднага краю ў гады Вялікай Айчыннай вайны.

Задачы:

1) прадыягнаставаць веды вучняў і вызначыць узровень ведаў пра гісторыю свайго краю;
2) актывізаваць пазнавальную дзейнасць вучняў праз стварэнне праблемнай сітуацыі.

Вынік: вынікі дыягностыкі.

Матэрыял дыягностыкі: даныя анкет, тэстаў, гутарак.

Вынік праведзенага абследавання паказаў нізкі ўзровень ведаў вучняў, гэта і быў адказ на пастаўленае пытанне. Зыходзячы з гэтага, была створана праблемная сітуацыя, якая ўказала вучням на іх некампетэнтнасць. У выніку актывізуецца грамадзянска-патрыятычная пазіцыя вучняў па вывучэнні гістарычнага мінулага сваіх вёсак у гады ВАВ.

ІІ Арганізацыйны этап

Пытанне: Што мы жадаем пазнаць?

Мэта: фарміраванне складу лабараторыі, вызначэнне тэмы, мэты і задач пошукава-даследчай дзейнасці.

Задачы:

1) вызначыць кантынгент лабараторыі для сумеснага супрацоўніцтва і размеркаваць абавязкі паміж членамі лабараторыі;
2) выбраць напрамкі і тэмы даследавання.

Вынік: напрамкі і тэмы даследавання.

На першым пасяджэнні лабараторыі арганізуецца падрыхтоўка да ўзаемадзеяння: кіраўнік – куратары – актыў – вучні – бацькі ў рамках дзейнасці лабараторыі “Следапыт”. Сфарміраваны пошукавыя групы з ліку вучняў 6–11-х класаў і настаўнікаў па месцы пражывання, вызначаны асноўны склад лабараторыі:

– кіраўнік музея – абавязкі: арганізаваць і каардынаваць пошукава-даследчую дзейнасць вучняў;
– куратары (педагогі па месцы пражывання вучняў) – абавязкі: кантралююць і накіроўваюць самастойную дзейнасць следапытаў,
– актыў (камандзіры груп) – абавязкі: рэгулююць дзейнасць следапытаў у сваіх групах, афармляюць даследчыя работы і сабраныя матэрыялы,
– бацькі – абавязкі: аказваюць дапамогу ў ходзе пошукава-даследчай дзейнасці сваім дзецям.

Вызначылі наступныя напрамкі пошукава-даследчай дзейнасці:

– гісторыка-краязнаўчы (спазнанне гістарычных падзей у гады ВАВ, фарміраванне гістарычнай адказнасці за тое, што адбываецца ў свеце);
– ваенна-патрыятычны (фарміраванне патрыятычнай свядомасці, ідэй служэння Айчыне, вывучэнне ваеннай гісторыі);
– героіка-патрыятычны (прапаганда гераічных учынкаў, гістарычных дат, выхавання пачуцця гонару за свой народ).

Размеркавалі па выбраных напрамках тэмы даследаванняў па месцы пражывання (Табліца 2).

Табліца 2. Тэмы даследаванняў

ІІІ Праекціровачны этап

Пытанне: Як мы даведаемся пра гэта?

Мэта: распрацоўка планавання пошукавых груп на аснове пошукава-даследчай дзейнасці лабараторыі “Следапыт”.

Задачы:

1) пазнаёміць з планам работы пошукава-даследчай дзейнасці лабараторыі “Следапыт”;
2) распрацаваць планаванне даследчай дзейнасці пошукавых груп.

Вынік: планаванне даследчай дзейнасці пошукавых груп.

У праекціровачным этапе арганізуецца ўзаемадзеянне: кіраўнік – куратары – актыў. Кіраўнік лабараторыі знаёміць з планам пошукава-даследчай дзейнасці лабараторыі “Следапыт” (Дадатак 1). Па выбранай тэме камандзіры груп сумесна з куратарам складаюць планаванне пошукава-даследчай дзейнасці на аснове плана лабараторыі “Следапыт”.

ІV Дзейнасны этап

Пытанне: Як мы рэалізуем свой план?

Мэта: арганізацыя самастойнай дзейнасці груп па месцы пражывання па збору інфармацыі.

Задачы:

1) вывучыць краязнаўчую літаратуру, дакументы;
2) арганізаваць сустрэчы з краязнаўцамі, са старажыламі вёскі;
3) сабраць інфармацыю ў выглядзе аўдыязапісу, ксеракопіі, фотафіксацыі;
4) аформіць сабраныя матэрыялы.

Вынік: атрыманая інфармацыя.

Дзейнасны этап праходзіў адпаведна плану даследчай дзейнасці.

Напрыклад, пошукавая група “Ацмінава” правяла гісторыка-краязнаўчае даследаванне сваёй роднай вёскі: прасачылі шлях гістарычнага развіцця вёскі з моманту ўзнікнення да цяперашніх дзён, даследавалі жыццё і барацьбу жыхароў вёскі ў часы ваеннага ліхалецця, раскрылі гісторыю вёскі, спаленай у гады Вялікай Айчыннай вайны. Самай запамінальнай для следапытаў была сустрэча з жыхаркай вёскі Ацмінава Верай Іосіфаўнай Кіслай. З яе ўспамінаў вучні даведаліся, што ў лясах вакол Ацмінава дзейнічаў партызанскі атрад імя Молатава, у якім змагаліся 14 вяскоўцаў. Жыхары вёскі дапамагалі партызанам і за гэта дорага заплацілі: 17 снежня 1943 года была спалена ўся вёска. На аснове сабраных матэрыялаў камандзір групы напісала даследчую работу “Сёстры Хатыні: лёс вёскі Ацмінава”, якая ўдзельнічала ў праекце “Сёстры Хатыні”. Астатнія следапыты пошукавай групы аформілі стэнд “Сёстры Хатыні”, які размясцілі ў школьным музеі.

V Выніковы этап

Пытанне: Які прадукт атрымаем?

Мэта: вызначэнне выніковасці пошукава-даследчай дзейнасці вучняў з прадстаўленнем прадукту пошукава-даследчай дзейнасці.

Задачы:

1) прадставіць прадукт даследчай дзейнасці пошукавымі групамі і куратарамі;
2) прадыягнаставаць узровень сфарміраванасці актыўнай грамадзянска-патрыятычнай пазіцыі вучняў 6–11-х класаў.

Вынік: прадукты даследчай дзейнасці.

Вынікам даследчай дзейнасці пошукавых груп і куратараў стаў прадукт даследавання (Табліца 3).

Табліца 3. Прадукт даследавання

Абагульняючым прадуктам пошукава-даследчай дзейнасці лабараторыі “Следапыт” стала відэа “Ад помніка да помніка”.

Станоўчыя бакі пошукава-даследчай дзейнасці на аснове мадэлі “Пытанне – адказ” відавочныя:

– у ходзе даследчай дзейнасці павышаецца матывацыя да пазнання гісторыі свайго краю, подзвігу землякоў у гады Вялікай Айчыннай вайны;

– пошук адказаў на пытанні спрыяе развіццю патрыятычнага руху, які актывізуе грамадзянска-патрыятычную пазіцыю юных следапытаў;

– пошукава-даследчая дзейнасць дазваляе выхоўваць патрыёта і грамадзяніна не на абстрактных ідэалах, а на дакладных гераічных прыкладах, цікавых фактах са слоў відавочцаў ваеннага часу або з краязнаўчых крыніц;

– гераічная гісторыя ў гады Вялікай Айчыннай вайны спрыяе захаванню гістарычнай памяці пра подзвігі землякоў;

– пошукавая дзейнасць спрыяе развіццю здольнасці назіраць, сістэматызаваць, класіфікаваць, афармляць атрыманую даследчую інфармацыю.

Поделиться ссылкой: