Тэст па раздзеле “Марфемная будова слова. Словаўтварэнне і арфаграфія”

Прапануецца як трэнажор для самастойнай працы навучэнцаў з мэтай замацавання і сістэматызацыі вучэбнага матэрыялу.

Валянціна КВЕЦЕНЬ,
настаўнік беларускай мовы і літаратуры
ДУА “Жырмунская сярэдняя школа”
Воранаўскага раёна,
Гродзенская вобласць

Педагагічны вопыт і аналіз вынікаў выканання экзаменацыйнай работы, прапанаванай на рэпетыцыйным цэнтралізаваным экзамене па беларускай мове ў 2023/2024 навучальным годзе, паказвае, што даволі значная частка ўдзельнікаў дапускае памылкі пры вызначэнні марфемнай будовы слова і словаўтварэнні.

Тэст прапануецца як трэнажор для самастойнай працы навучэнцаў з мэтай замацавання і сістэматызацыі вучэбнага матэрыялу па раздзеле “Марфемная будова слова. Словаўтварэнне і арфаграфія”. Прапанаваны матэрыял будзе карысны і настаўнікам для ажыццяўлення кантролю ведаў навучэнцаў.

Частка А

А1. Адзначце словы з вытворнай асновай:

а) весела;
б) вясёлы;
в) драпежны;
г) смех;
д) сагнуць.

А2. Адзначце радкі, у якіх усе словы аднакаранёвыя:

а) чужы, чужына, чужынец, адчужэнне, чужацца;
б) сок, сакавіты, сокавыціскалка, прасачыўся, прасачыцца;
в) лета, леташні, пазалетась, летні, летнік;
г) высокі, вышыня, вышэйшы, узвысіць; найвышэйшы;
д) здаровы, здаравяк, здаровенькі, здаровага, здароўе.

А3.  Азначце словы, якія не маюць канчатка:

а) канферансье;
б) лепш;
в) звычай;
г) паважаючы;
д) патрыёт.

А4. Адзначце словы з нулявым канчаткам:

а) гонар;
б) сімвалічнасць;
в) весялей;
г) успомніў;
д) паважаць.

А5. Адзначце словы, у якіх выдзелены канчаткі:

а) успомніўшы;
б) адказны;
в) старанны;
г) старанная;
д) выхоўваць.

А6. Адзначце рады слоў, у якіх выдзеленыя  марфемы па сваіх функцыях з’яўляюцца словаўтваральнымі:

а) палявік, палявы, паляваць;
б) найпрыгажэйшы, прыгажэйшы, прыгажосць;
в) марскі, прыморскі, заморскі;
г) па-беларуску, беларускі, беларусачка;
д ) шанаваць, шанаваў, пашана.

А7. Адзначце рады слоў, у якіх выдзеленыя  марфемы па сваіх функцыях з’яўляюцца формаўтваральнымі:

а) лепшы, лепш, найлепшы;
б) знаёмлюся, знаёміліся, пазнаёміліся;
в) праверыўшы, правераны, праверыць;
г) даражэй, дорага, даражэнькі;
д) па-людску, людскі, людны.

А8. Вызначце, якія канчаткі маюць прапанаваныя словы, і ўстанавіце адпаведнасць паміж слупкамі табліцы. Адказ запішыце ў выглядзе спалучэння літар і лічбаў, захоўваючы алфавітную паслядоўнасць літар левага слупка. Памятайце, што некаторыя даныя левага слупка могуць не выкарыстоўвацца ўвогуле. Напрыклад, А3 Б4 В5 Г1.

А9. Адзначце слова (словы), марфемная будова якіх адпавядае наступнай схеме: прыстаўка+корань+суфікс+канчатак:

а) падарожжа;
б) найлепшы;
в) прыдарожны;
г) зранку;
д) перамагла.

А10. Адзначце слова (словы), у якіх няма суфіксаў:

а) абстрэл;
б) кандытар;
в) чулы;
г) шніцаль;
д) дружба.

Частка В

В1. З трох слоў, выдзеленых у сказе, вызначце тое, якое мае нулявы канчатак. Запішыце гэта слова так, як яно пададзена ў сказе.

Мой дом там, дзе купал неба родны, дзе гучаць па-народнаму сакавіта беларускія песні, што кранаюць душу.

В2. Знайдзіце ў сказе слова, у якім адбываецца чаргаванне зычных. Запішыце гэта слова так, як яно пададзена ў сказе.

Я хлеба ў багатых прасіў і маліў, яны ж мне каменні давалі (М.Багдановіч).

В3. Да дзеяслова, выдзеленага ў сказе, падбярыце аднакаранёвы антонім. Запішыце яго ў такой жа форме, якой пададзены  выдзелены дзеяслоў.

У воду войдзеш – шчасце раю (Я.Колас).

В4. Вызначце ў сказе слова, якое ўтворана суфіксальным спосабам. Запішыце гэта слова так, як яно пададзена ў сказе.

Затое ж тут, дзе яно [жытцо] буйнае, дзе яно густое, надта хораша! (М.Гарэцкі).

В5. З двух слоў, выдзеленых у сказе, вызначце тое, якое мае невытворную аснову. Запішыце гэта слова так, як яно пададзена ў сказе.

То мароз марозіць, то золіць слата (Я.Купала).

Адказы

Частка А

А1 – а, г, д;
А2 – а, в;
А3 – а, б, г;
А4 – а, б, г;
А5 – б, в;

А6 – в, г;
А7 – а, в;
А8 – А5 Б4 В1 Г2
А9 – б, в, д;
А10 – б, г.

Частка В

В1 – купал;
В2 – прасіў;
В3 – выйдзеш;
В4 – хораша;
В5 – мароз.

Поделиться ссылкой: