Наталля ЖУЛІНСКАЯ,
выхавальнік
ДУА “Яслі-сад № 12 г. Навагрудка”,
Гродзенская вобласць
Дашкольны ўзрост самы спрыяльны для закладання асноў пісьменнай, выразнай, правільнай, прыгожай мовы, што з’яўляецца важнай умовай развіцця дзіцяці.
У большасці выпадкаў дзеці дашкольнага ўзросту ўжо павінны паўнавартасна апераваць сінонімамі і самымі рознымі вобразамі; апісваць усе падзеі, якія адбываюцца, ужываючы яркія, але адначасова і граматычна правільныя сказы. Але, на жаль, не ўсе дашкольнікі могуць пахваліцца такімі ўменнямі.
Большасць дзяцей сутыкаюцца з рознымі моўнымі праблемамі:
– няўменне складаць доўгія, складаназалежныя сказы – гаворка дзіцяці складаецца выключна з простых, лаканічных прапаноў;
– дзіця не можа самастойна сфармуляваць лагічнае правільнае і завершанае выказванне;
– сістэматычнае прымяненне нелітаратурнай лексікі;
– мінімальны, бедны слоўнікавы запас, які не заўсёды адпавядае ўзроставай катэгорыі дзіцяці;
– дзіця не можа самастойна фармуляваць пытанні і адказваць на пастаўленыя;
– дрэнны ўзровень дыкцыі;
– дзіця не можа будаваць правільныя лагічныя высновы.
Для выпраўлення такіх маўленчых дэфектаў я і ўжываю мнематэхніку.
Мнематехніка – гэта папулярная методыка, накіраваная на максімальна паскоранае развіццё звязнага маўлення і заснаваная на візуальным успрыманні інфармацыі з далейшым яе прайграваннем пры дапамозе малюнкаў і схем.
На кожнае слова або словазлучэнне прыдумляецца карцінка, такім чынам, увесь тэкст замалёўваецца схематычна. Гледзячы на гэтыя схемы-малюнкі, дзіця лёгка прайгравае тэкставую інфармацыю. Схемы служаць своеасаблівым глядзельным планам для стварэння маналогаў, дапамагаюць дзецям выбудоўваць: складнасць, паслядоўнасць, лексіка-граматычную напаўняльнасць апавядання.
Авалоданне прыёмамі працы з мнематабліцамі значна скарачае час навучання і адначасова вырашае задачы, накіраваныя на:
– развіццё памяці, увагі, вобразнага мыслення;
– развіццё звязнага маўлення;
– развіццё дробнай маторыкі рук пры частковым або поўным графічным прайграванні.
Для вырабу табліц не патрэбны мастацкія здольнасці, любы педагог можа намаляваць падобныя сімвалічныя выявы прадметаў і аб’ектаў да абранага апавядання. У працы выкарыстоўваю як гатовыя мнематабліцы, так і вырабленыя самастойна. А таксама для індывідуальнай работы з дзецьмі завяла папку з разнастайнымі мнематабліцамі.
У працы з дзецьмі старэйшай групы я выкарыстоўваю схемы ў мнематабліцах як каляровыя, так і чорна-белыя, як гатовыя, так і замаляваныя схематычна.
Мнематабліцы я выкарыстоўваю для завучвання вершаў, прыказак, прымавак; пры адгадванні і загадванні загадак; пры пераказванні тэкстаў; пры складанні апісальных апавяданняў; пры правядзенні артыкуляцыйнай гімнастыкі.
Асабліва эфектыўныя мнематабліцы для пераказу казак. Казка іграе асаблівую ролю ў жыцці дзіцяці. Праз казку дзеці знаёмяцца з навакольным светам, навучаюцца правільнаму гукавымаўленню, выконваюць розныя гульнявыя заданні, якія спрыяюць інтэлектуальнаму развіццю. Дзіця суперажывае героям, падзяляе іх пачуцці, жыве разам з імі ў свеце казкі. Пры пераказванні з дапамогай мнематабліц, калі дзеці бачаць усіх дзеючых асоб, сваю ўвагу яны ўжо канцэнтруюць на правільнай пабудове прапаноў, на прайграванні ў сваёй прамове неабходных выразаў. Пераказу належыць асаблівая роля ў фарміраванні звязнага маўлення.
Каб апісваць прадмет, дзіця павінна яго ўсведамляць, а ўсведамленне – гэта вельмі цяжка, таму што патрабуе ўмення аналізаваць. Таму спачатку я вучу выдзяляць прыметы прадмета і яго дзеянні.
Мнематабліцы вельмі эфектыўныя пры развучванні вершаў.
Сутнасць заключаецца ў наступным: на кожнае слова або маленькае словазлучэнне я прыдумляю карцінку (малюнак), такім чынам, увесь верш замалёўваецца схематычна. Пасля гэтага дзеці па памяці, выкарыстоўваючы графічны малюнак, чытаюць верш цалкам.
Таксама эфектыўна выкарыстоўваю мнематабліцы пры складанні і адгадванні загадак. Дзеці з велізарным задавальненнем прыдумваюць загадкі па схеме. Мнемазагадкі – гэта загадкі не простыя. Пры адгадванні іх дзеці вучацца па прыкметах, апісаных пры дапамозе знакаў, вызначаць аб’ект.
У выніку выкарыстання табліц-схем і мнематабліц:
– пашыраецца не толькі слоўнікавы запас, але і веды пра навакольны свет;
– з’яўляецца жаданне пераказваць – дзіця разумее, што гэта зусім не цяжка;
– завучванне вершаў ператвараецца ў гульню, якая вельмі падабаецца дзецям;
– дзіця вучыцца думаць і выказвацца лагічна;
– дзіця вучыцца складна, прыгожа расказваць, пытацца, адказваць, рабіць высновы, падтрымліваць гутарку.
Гэта з’яўляецца адным з эфектыўных спосабаў развіцця маўлення дашкольнікаў. Усё гэта – добры падмурак для далейшай вучобы.
Предложить публикацию