Идея проекта «Утраченные православные тропинки. Возврат из забвения: храм в честь святых апостолов Петра и Павла в д. Большая Изва Новогрудского района» направлена на изучение истории родного края, популяризацию имеющихся православных краеведческих материалов, развитие навыков исследовательской работы и формирование у учащихся нравственных ценностей и жизненных приоритетов.
Наталия ЮШКЕВИЧ, библиотекарь,
Татьяна ГИРИНОВИЧ, учитель истории и обществоведения
ГУО «Петревичская средняя школа» Новогрудского района,
иерей Илия ГЕРАСИМУК,
настоятель строящегося храма в честь святой Ксении Петербургской
г. Новогрудка,
Гродненская область
Содержание проекта
Введение
1 Цели и задачи
2 Ход работы над проектом
3 Результативность проделанной работы по изучению истории «утраченного наследия»
Информационная база проекта
Приложения
Приложение 1. Исследовательская работа «Страчаная спадчына. Храм у гонар святых апосталаў Пятра і Паўла ў вёсцы Вялікая Ізва»
Приложение 2. Аналитическая справка о деятельности библиотеки государственного учреждения образования «Петревичская средняя школа»
Приложение 3. Прикладные материалы и творческие разработки о деятельности библиотеки государственного учреждения образования «Петревичская средняя школа»
Приложение 4. Интерактивная карта «Святая радость Беларуси: «Православная Новогрудчина»
Приложение 5. Презентация исследовательской деятельности по итогам реализации проекта
ВВЕДЕНИЕ
Вряд ли в школе найдется еще кабинет, где одновременно можно найти и взрослых, и детей, занятых своей конкретной деятельностью: поиском нужной информации интернете или работой на образовательном портале, выполнением домашнего задания, чтением и обсуждением книг и многим-многим другим.
Библиотека – это не только место для формирования читательской компетенции, но и возможность приобщения детей к нравственным ценностям, место, где они могут развивать свой творческий потенциал.
Среди приоритетных направлений работы библиотеки Петревичской средней школы Новогрудского района главным является продвижение книги и чтения. Библиотекарь ведет активный поиск нестандартных форм, внося в традиционную работу новые идеи, разрабатывая интерактивные программы мероприятий.
В школе ведется планомерная работа и по организации краеведческой деятельности. Особое внимание при этом уделяется православному краеведению, которое предусматривает знакомство учащихся с историей создания храмов, исторических памятников, появления святых источников, а также с судьбами исторических лиц и простых граждан, связанных с изучаемыми местами.
Изучение родного края через призму православия является важным ресурсом патриотического и нравственного воспитания подрастающего поколения.
С целью изучения истории православных святынь учащийся школы Грибинюков Илья в январе 2022 года и ребята из актива библиотеки проявили интерес к существовавшему ранее на территории малой родины храма, который в настоящее время считается утраченным наследием на территории Петревичского сельского Совета.
Идея проекта «Утраченные православные тропинки. Возврат из забвения: храм в честь святых апостолов Петра и Павла в д. Большая Изва Новогрудского района» направлена на изучение истории родного края, популяризацию имеющихся православных краеведческих материалов, развитие навыков исследовательской работы и формирование у учащихся нравственных ценностей и жизненных приоритетов.
1 ЦЕЛИ И ЗАДАЧИ
Цель: формирование у учащихся духовно-нравственных качеств, патриотических ценностей, взглядов и убеждений, основанных на уважении к историческому прошлому, культуре и православным традициям родного края через изучение истории православных храмов малой родины.
Задачи:
– формировать у учащихся истинные нравственные ценности и жизненные приоритеты через вовлечение подрастающего поколения в проектную и исследовательскую краеведческую деятельность;
– изучить сведения о православных храмах Новогрудского благочиния;
– пополнить банк методических комплексов по православному краеведению, совершенствовать содержание и формы организации мероприятий православного краеведения;
– содействовать воспитанию патриотических качеств личности, формированию информационной культуры, ответственности за сохранение историко-культурного наследия своей малой родины.
2 ХОД РАБОТЫ НАД ПРОЕКТОМ
География проекта: Новогрудское благочиние.
Этапы и сроки реализации проекта:.
I этап: проектный (январь 2022 года).
Цель: подготовка организационно-методических условий для реализации проекта.
II этап: практический (февраль 2022 года – февраль 2023 года).
Цель: реализация основных мероприятий проекта.
III этап: заключительный (апрель 2023 года).
Цель: обобщение и презентация опыта, трансляция в средствах массовой информации.
Проектная команда
Наталия Юшкевич – библиотекарь;
Татьяна Гиринович – учитель истории и обществоведения;
Иерей Илия Герасимук – настоятель строящегося храма в честь святой Ксении Петеребургской г. Новогрудка;
Духовник Мария и Духовник Дарья – организаторы учащихся по группам;
актив библиотеки (учащиеся 5–11-х классов).
Создание групп и распределение заданий (по проявленному интересу учащихся): историки, исследователи, корреспонденты, картографы, фотографы, оформители, программисты.
Методы: интервьюирования, метод частичной выборки, анализа и синтеза, поисковый, исследовательский.
Средства: компьютер, принтер, фотоаппарат, диктофон.
Проектная инициатива: выбор, формулировка и обсуждение темы проекта.
Тема проекта: «Утраченные православные тропинки. Возврат из забвения: храм в честь святых апостолов Петра и Павла в д. Большая Изва Новогрудского района».
Определение основных направлений деятельности:
– собрание и систематизация краеведческих и исторических документов;
– сбор и стенография воспоминаний местных жителей о православном храме;
– создание интерактивной карты православной Новогрудчины с нанесением координат утраченного храма в честь святых апостолов Петра и Павла в д. Большая Изва;
– согласование предложения учащихся и жителей д. Большая Изва об установлении на остатках фундамента утраченного храма креста и его освящение на Радуницу.
Определение предполагаемых результатов проекта:
– проявление у учащихся инициативы, творчества и заинтересованности в изучении духовного наследия своей малой родины;
– осознание учащимися сопричастности к своим национальным корням, к истории своего народа, необходимости уважительного отношения к историко-культурному и духовному наследию малой родины;
– формирование в библиотеке краеведческой базы информационных материалов по православному краеведению, оформление выставок, проведение мероприятий, создание презентаций и видеороликов о православных святынях малой родины.
Планирование
Проведение мозгового штурма (создание банка идей, разработка плана действий):
– проанализировать, как сведения о православных храмах Новогрудского благочиния представлены в интернете;
– определить на карте Новогрудского благочиния действующих и исчезнувших православных храмов;
– осуществить велопробег по населенным пунктам Петревичского сельского Совета, встретиться с местными жителями и получить у них необходимую для работы над проектом информацию;
– принять активное участие в конференциях, акциях, конкурсах и краеведческих чтениях по теме исследования для популяризации страниц истории православия малой родины.
3 РЕЗУЛЬТАТИВНОСТЬ ПРОДЕЛАННОЙ РАБОТЫ ПО ИЗУЧЕНИЮ ИСТОРИИ «УТРАЧЕННОГО НАСЛЕДИЯ»
Изучение деятельности православных храмов на территории Новогрудского благочиния организовано через участие в акции «Познавай, вместе с нами!», проведение часов духовности, общение со сверстниками-единомышленниками, реализацию совместных полезных дел, и направлено на духовно-нравственное воспитание ребят. Как результат – создание посредством использования медиаконтента и информационных технологий интерактивной карты «Святая радость Беларуси: «Православная Новогрудчина», на которую в том числе нанесли координаты храма в честь святых апостолов Петра и Павла в д. Большая Изва Петревичского сельского Совета Новогрудского района (Приложение 3).
Занимаясь изучением истории храма, учащиеся вместе с библиотекарем, учителем истории, священниками Новогрудского благочиния изучали и анализировали литературу по истории храма, обращались к устной истории (интервьюирование жителей деревень), организовывали экспедиции к месту расположения храма. Полноту исследованию учащихся добавляет создание фотоархива и деревянного макета церкви.
В результате работа по истории храма «Страчаная спадчына. Храм у гонар святых апосталаў Пятра і Паўла ў вёсцы Вялікая Ізва» была представлена на районной конференции исследовательских работ «Юность. Наука. Культура» (диплом I степени); на І открытой районной научно-практической конференции «Святыни Новогрудской епархии», посвященной Году исторической памяти и 30-летию возрождения Новогрудской епархии (два диплома I степени); на областной научно-практической конференции «Край Гарадзенскі» (диплом II степени) (Приложение 4).
Необходимо отметить, что с разработкой интерактивной карты православной Новогрудчины работа не закончилась. Заинтересованность ее участников (при поддержке местных жителей) в сохранении наследия малой родины подтолкнула к установлении на остатках фундамента храма в честь святых апостолов Петра и Павла в д. Большая Изва Петревичского сельского Совета креста и его освящения на Радуницу.
Но еще большая удача – это активность учащихся, их маленькие открытия, впечатления, произведенные на участников исследовательской работы собранным материалом, их увлеченность и заинтересованность, сострадание и благодарность. Участники проекта прикоснулись к святыням родного края, осознали, что их малая родина – только часть нашей процветающей и миролюбивой Беларуси.
Неоценимую помощь в проведении исследования оказали краеведы Новогрудского района, учителя, родительская общественность, односельчане.
Выводы
Обращение к системе православных ценностей, изучение православной истории – реальный фактор для воспитания по-настоящему нравственного поколения.
Судьба православных храмов и приходов неразрывно связана с историей родного края, с событиями, происходившими в обществе и государстве, а восстановление православных церквей и памяти о наших предках, о людях, пострадавших в годы гонений, об уничтоженных памятниках отечественной культуры – важнейшее дело, не терпящее отлагательства.
ИНФОРМАЦИОННАЯ БАЗА ПРОЕКТА
1 Архітэктура Беларусі: энцыкл. давед. / Беларус. Энцыкл.; рэдкал.: А.А.Воінаў [і інш.]. – Мінск : БелЭн, 1993. – 620 с.: іл.
2 Гарады і вёскі Беларусі: энцыклапедыя: Т. 9: Гродзенская вобласць: Кн. 3 / рэдкал.: У.У.Андрыевіч (гал. рэд.) [і інш.]; Нацыянальная акадэмія навук Беларусі; Цэнтр даследаванняў бел. культ. мовы і літ-ры; Выдавецтва “Беларуская Энцыклапедыя імя Пятруся Броўкі”. – Мінск : Бел Энц. імя П.Броўкі, 2017. – 792 с.: іл.
3 Страчаная спадчына / уклад. Т.В.Габрусь. – Мн. : Беларусь, 2003. – 351 с.: іл.
4 Стренковский, С.П. Священно- и церковнослужители православных приходов Новогрудского уезда в XIX – начале XX века / С.П.Стренковский. – Минск : МГИРО, 2020. – 532 с. – (Священно- и церковнослужители православных приходов Новогрудского уезда в XIX – начале XX века)
ПРИЛОЖЕНИЯ
Приложение 1
Страчаная спадчына. Храм у гонар святых апосталаў Пятра і Паўла ў вёсцы Вялікая Ізва
Аўтар: Марыя ДУХОЎНІК,
вучаніца Пятрэвіцкай сярэдняй школы
Кіраўнік работы: Таццяна ГІРЫНОВІЧ,
настаўнік гісторыі
Пятрэвіцкай сярэдняй школы
Уводзіны
Час, у якім мы зараз жывём, ляціць імгненна. І з кожным днём мы ствараем штосьці такое, што мяняе жыццё людзей нанова. Новыя тэхналогіі даюць нам магчымасць без асаблівага напружання атрымаць усё, што толькі будзе задумана. І мы нават не задумваемся над тым, што ўсё болей аддаляемся ад той чалавечай цеплыні, якая ў спалучэнні з матэрыяламі дараванымі нам прыродай, можа стварыць моцны абярэг для жыцця, стаць часткай беларускай нацыянальнай самабытнай культуры.
“Культура – неаддзельная частка памяці, звяно, якое яднае мінулае, сённяшняе і будучае,” – сцвярджаў выдатны беларускі пісьменнік Уладзімір Караткевіч. Калі гэта звяно знікае, тады распадаецца ланцуг жыцця і гінуць чалавек, народ, дзяржава. У беларускай культурнай спадчыне адным з галоўных носьбітаў этнічнай традыцыі, бясспрэчна, з’яўляецца драўлянае дойлідства, роўнага якому па мастацкіх якасцях знайсці цяжка. Драўляныя дзівы – гэта тое, калі звычайная мужыцкая сякера можа паспрачацца з разцом Фідзія [3, с.4].
Каштоўнасць спадчыны традыцыйнага драўлянага дойлідства Беларусі – у яго гістарычнай і мастацкай сапраўднасці.
Тэма даследчай работы “Страчаная спадчына. Храм у гонар святых апосталаў Пятра і Паўла ў вёсцы Вялікая Ізва”.
Прадметам даследчай дзейнасці з’яўляюцца сакральныя помнікі, больш дакладна, цэрквы і храмы, якія маюць агульныя характарыстыкі забудовы, аб’яднаныя ў адзіную традыцыйную сістэму драўлянага дойлідства Беларусі.
Аб’ектам выступае храм у гонар святых апосталаў Пятра і Паўла, які знаходзіўся ў вёсцы Вялікая Ізва, а на гэты момант лічыцца страчанай спадчынай Пятрэвіцкага сельскага савета.
Мэтай даследавання з’яўляецца вывучэнне народных традыцый беларускага дойлідства на прыкладзе гісторыі храма ў гонар святых апосталаў Пятра і Паўла, а таксама захаванне гістарычнай памяці праз розныя аб’екты, некалі створаныя чалавечымі рукамі, а зараз – страчаныя. Але ж пакуль будзем памятаць – будзем жыць, і магчыма, некалі хтосьці паспрабуе адрадзіць беларускія традыцыі народнага драўлянага дойлідства і стварыць штосьці падобнае.
Задачы даследавання:
– удакладніць тыпалогію драўлянага хрысціянскага храмабудаўніцтва Беларусі на прыкладзе храма ў гонар святых апосталаў Пятра і Паўла ў вёсцы Вялікая Ізва Пятрэвіцкага сельскага савета;
– акрэсліць склад царкоўных служыцеляў падчас дзейнасці храма ў в. Вялікая Ізва на аснове гістарычных дакументаў;
– аднавіць найбольш значныя падзеі, звязаныя з гісторыяй існавання Ізвянскай царквы з успамінаў карэнных жыхароў і былых яе прыхаджан.
Актуальнасць тэмы даследавання заключаецца ў тым, што сёння важна знайсці прабелы ў гісторыі, у нашым выпадку – малой радзімы, і запоўніць страчанае.
Вучні старшых класаў вельмі зацікавіліся вывучэннем гісторыі аб’ектаў, якія калісьці існавалі на тэрыторыі Пятрэвіцкага сельскага Савета: храм святых апосталаў Пятра і Паўла ў вёсцы Вялікая Ізва, цагляны завод у вёсцы Налібакі і інш. Па дапамогу мы звярнуліся да іерэя храма святой Ксеніі Пецярбуржскай г. Навагрудка – Іліі Герасімука і ў школьную бібліятэку за неабходнай літаратурай па тэме даследавання, так як Наталія Анатольеўна, бібліятэкар, зацікаўлена сама ў цесным супрацоўніцтве з чытачамі. Яна прапанавала шэраг неабходных крыніц, дзе ўдзельнікі праекта пазнаёміліся з агульным выглядам і тэхналогіяй беларускага храмабудаўніцтва данага перыяду. Ілія Герасімук даў неабходную дакументацыю па храмах Навагрудскай епархіі і асабіста па храме святых апосталаў Пятра і Паўла ў вёсцы Вялікая Ізва Пятрэвіцкага сельскага Савета.
Матэрыялы даследчай работы папоўняць фонды школьнага музея, а таксама іх можна будзе выкарыстоўваць пры правядзенні розных выхаваўчых мерапрыемстваў на тэму патрыятычнага выхавання і ўрокаў па тэме “Наш край”. Матэрыялы праекта будуць размешчаны на школьным сайце. Даследчая дзейнасць па выбраным аб’екце будзе працягвацца, таму што адсутнічаюць больш дакладныя звесткі пра знешні і ўнутраны выгляд самой царквы, а таксама фотадакументы. Плануецца стварыць макет храма ў гонар святых апосталаў Пятра і Паўла і размясціць яго ў школьным музеі.
Асаблівасці беларускага нацыянальнага дойлідства
Традыцыйнае драўлянае дойлідства на працягу стагоддзяў фарміравалася на спалучэнні многіх еўрапейскіх этнасаў, у тым ліку і беларускага. Нашы продкі нараджаліся і жылі ў трывалым, сакральным кантакце з дрэвам. Немаўлятак клалі ў драўляныя начоўкі, з дрэва рабілі лавы, посуд, прасніцы і ткацкія станкі, у апошні шлях нябожчыка адпраўлялі ў драўлянай дамавіне. З дрэва будавалі для сябе хату, а за тым і Дом Божы – храм, якім асвячалі ўсё паселішча. І ў храме чалавек маліўся зноў жа на дрэва: на дошках малявалі абразы, з дрэва рабілі іканастасы, шаты, скульптуры. Наяўнасць багатых лясных рэсурсаў і драўніны як таннага і лёгкага ў апрацоўцы будаўнічага матэрыялу абумовіла вялікую ўдзельную вагу драўлянага дойлідства ў гісторыі архітэктуры Беларусі і на Навагрудчыне [3, с.28.] (Дадатак 2).
Для драўлянага дойлідства Беларусі характэрны агульнаславянскі спосаб рубкі гарызантальнымі вянкамі. Гэты спосаб мае перавагу ў тым, што пры ўсушцы драўніны сцены асядаюць і становяцца больш шчыльнымі, што вельмі істотна ў суровым і вільготным клімаце. У драўляным дойлідстве ўжывалася дрэва цясанае ці брусаванае, якое акантавана на дзве альбо чатыры грані. Вянкі рубіліся ў чысты, ці “нямецкі” вугал, без выпускаў, што візуальна набліжала драўляныя храмы да мураваных храмаў. Для будаўніцтва цэркваў выкарыстоўвалі найбольш якасную драўніну: дуб, лістоўніцу, з больш танных парод – хвою, абавязкова смалістую і вытрыманую пры нарыхтоўцы не менш як год [3, с.38].
Будаўніцтва большасці храмаў вялося без чарцяжа, па дамове з заказчыкам. Традыцыйная сістэма прапарцыянавання, прыёмы і спосабы вызначэння памераў храмаў і іх частак – асноўны творчы метад народных дойлідаў, выпрацаваны стагоддзямі. Храмавыя зрубы традыцыйна ставілі “ў чатыры вуглы”, з планам, блізкім да квадрата. Планы і вышыня будынкаў суадносіліся з памерамі нарыхтаванай драўніны. Суадносіны даўжыні бакоў квадратнага зруба вызначаліся пэўнай стабільнасцю і якасцю драўніны. Даўжыня бруса вар’іравалася ад 3 да 8 метраў. Стабільнасць суадносін назіраецца таксама паміж памерамі асноўнага і алтарнага зрубаў, вышынёй іх пакрыцця [3, с. 38].
З гісторыі заснавання…
Драўляны храм у гонар святых апосталаў Пятра і Паўла ў вёсцы Вялікая Ізва быў пабудавана на мураваным падмурку (Дадатак 3) Міхаілам Сабалеўскім у 1737 годзе (у некаторых крыніцах пазначаны 1757 год). Будынак храма складаўся з роўнавышыннага квадратнага зруба 9.70 × 9.70 метраў з пяціграннай алтарнай апсідай, якая была размешчана на ўсход (Дадатак 1). Сцены храма былі з абцясанага на 4 грані дрэва, пакладзенага ў гарызантальныя вянкі з чыстым або “нямецкім вуглом”.
Са слоў Духоўніка Мікалая Сямёнавіча, жыхара вёскі Малая Ізва.
– Царква была пабудавана без ніводнага цвіка. Дах быў пакрыты драўлянай дранкай (гонтам). Зверху знаходзіўся драўляны барабан з цыбулепадобным драўляным купалам на якім, мяркуецца, узвышаўся крыж, што стаіць зараз непадалёку ад месца, дзе размяшчаўся храм (Дадатак 4).
Пры ўваходзе ў храм, ля падмурку размяшчаліся тры прыступкі. Уваходныя дзверы былі ашаляваны і мелі дзве створкі, якія падчас службы і розных царкоўных свят расчыняліся. Над уваходам знаходзілася акно на восем невялікіх шыб. У галоўным памяшканні храма знаходзілася яшчэ па два акна з кожнага боку і па аднаму акну на бакавой старане ў апсідзе.
Бабінец знаходзіўся ў заходнім прытворы храма і быў аддзелены ад галоўнага памяшкання невялікай сцяной.
Галоўны пакой храма ад апсіды аддзялялі царскія вароты, якія таксама былі выкананы з дрэва і багата ўпрыгожаны іконамі. Па два бокі ад царскіх варот размяшчаліся невялікія арганы, якія вельмі прыгожа і велічна гучалі падчас царкоўнай службы.
У 1843–1844 гг. былі праведзены рамонтныя работы храма ў гонар святых апосталаў Пятра і Паўла ў в. Вялікая Ізва за сродкі мясцовых памешчыкаў і прыхаджан [7, с. 471].
У храме, а больш дакладна, у яго апсіднай частцы знаходзіўся склеп невялікіх памераў 4.70 × 4.20 м (Дадатак 5). Па словах Духоўніка Мікалая Сямёнавіча, у гэтым склепе знаходзілася некалькі трун (4–5) з целамі памерлых свяшчэннікаў, якія служылі ў гэтай царкве, і былі такім вобразам ушанаваны.
Храм у гонар святых апосталаў Пятра і Паўла першапачаткова дзейнічаў як самастойны праваслаўны храм у складзе Лідскага дэканата. У 1837 годзе, напярэдадні ўз’яднання беларускіх уніятаў з праваслаўем, Ізвянскі храм быў аднесены да Навагрудскага благачыння як адна з 50 прыходскіх цэркваў [7, с. 9].
У другой палове 1860-х гадоў Ізвянская царква, быўшая раней прыходскай, атрымала статус прыпісной царквы [7, с. 13].
Служыцелі храма ў гонар святых апосталаў Пятра і Паўла
У штатах 1842 года ў Навагрудскім уездзе храм у Ізве адносіўся да 7-га класа. А ў царкоўных прыходах 7-га класа было па адным свяшчэнніку і адным дзьячку [7, с. 13].
8 снежня 1875 года быў зацверджаны новы штатны расклад для прычтаў Літоўскай, Мінскай і Полацкай епархій. Па штату ў Ізвянскім храме меўся настаяцель і псаломшчык (дзьякан) [7, с. 15].
Свяшчэннік – свяшчэннаслужыцель другой ступені свяшчэнства, які мае права здзяйсняць богаслужэнні ўсе таенствы, у чым яму дапамагае дзьякан, які знаходзіцца на першай ступені свяшчэнства. Менавіта яны разам з царкоўнаслужыцелямі складаюць прычт таго ці іншага храма, які з’яўляўся цэнтрам прыходу) [7, с. 22].
Хто быў іерэем да 1820 года ў Ізвянскім храме невядома, а вось з 27 снежня 1820 года – Мікалай Андрэевіч Будзіловіч, 1781 года нараджэння, быў рукапакладзены ў іерэя епіскапам Уладзімірскім Львом (Яварскім) назіральнікам да Ізвянскай Петра – Паўлаўскай царквы [7, с. 56].
Затым – Зянон Мікалаевіч Будзіловіч. Сын свяшчэнніка. 1823 года нараджэння. 15 лістапада 1848 года епіскапам Мінскім і Бабруйскім Міхаілам быў рукапакладзены ў іерэя да Ізвянскай Петра-Паўлаўскай царквы Навагрудскага ўезда. 16 кастрычніка 1855 года па прашэнню быў пераведзены ў Стваратвенскую Троіцкую царкву [7, с. 55].
У снежні 1854 года быў пераведзены да Ізвянскай Петра – Паўлаўскай царквы Гамаліцкі Адам Іаанавіч у якасці іерэя, служыў да 1859 года [7, с. 78].
З 1859 г. – да закрыцця прыхода ў 1860 гг. – служыў іерэем Манькоўскі/Мянькоўскі Ціт Іаанавіч [7, с. 145].
З 1836 года па 15 красавіка 1860 года (да закрыцця Ізвянскага прыходу) дзьячком у Петра-Паўлаўскай царкве служыў Слаута Фадзей Рафаілавіч. Сын свяшчэнніка,1809 года нараджэння [7, с. 346].
Служылі пры Ізвянскай царкве і старасты. Згодна інструкцыі 1808 года стараста прызнаваўся павераным прыхаджан царквы, выбіраўся імі з ліку самых надзейных людзей “для захоўвання і выкарыстання царкоўных грошай і ўвогуле для захоўвання ўсякай царкоўнай маёмасці”. Стараста абіраўся на тры гады, пасля займаў пасаду другі чалавек. Магло быць і так, што са згоды прыхаджан пасаду старасты мог займаць чалавек двойчы.
Стараста павінен быў ва ўстаноўлены час пры царкоўнай службе збіраць дабрачынныя ахвяраванні, прадаваць свечкі, прымаць добраахвотныя дараванні (іконы, воск, ладан, муку для просвіры і іншыя рэчы); сачыў за захаванасцю царкоўнай казны, за чысцінёй у царкве; клапаціўся пра цэласнасць царкоўнай маёмасці, вёў перапіс атрыманых для царквы рэчаў [7, с. 375].
Старастам храма ў гонар святых апосталаў Пятра і Паўла ў в.Вялікая Ізва ў лістападзе 1841 года быў абраны селянін графа – Міклашэвіч Вікенцій Рыгоравіч. У 1844 годзе было адзначана, што сваю справу выконвае старанна. Быў вызвалены ад грамадскіх і панскіх работ.
5 лютага 1842 года ўказам Літоўскай Духоўнай кансісторыі старастам быў зацверджаны Цішук Віктар Рыгоравіч, 1801 года нараджэння, селянін графа А’Рурка. У 1843 годзе было заўважана, што пасады не выконвае, таму што не быў вызвалены ад панскіх работ [7, с. 450].
29 красавіка 1846 года быў назначаны старастам селянін вёскі Пятровічы памешчыка Керсноўскага – Гірыновіч Франц Іванавіч, 1790 года нараджэння. Было адзначана ў 1846 г., 1850 г., што работу сваю выконвае не вельмі спраўна, таму што ад грамадскіх і панскіх работ не быў вызвалены [7, с. 393].
З успамінаў прыхаджан…
Як вядома, храмы, хоць і будуюцца на стагоддзі, але стаяць непарушна ўсё ж не заўсёды доўга. Але месцы, на якіх яны калісьці стаялі, часта маюць сакральнае значэнне. З імі звязана і гістарычная памяць, і духоўныя перажыванні, і нават забабонны страх. Жыхары нашай мясцовасці з трапятаннем успамінаюць часы існавання царквы.
З успамінаў прыхаджанкі храма ў гонар святых апосталаў Пятра і Паўла ў в. Вялікая Ізва, Запольскай Філіны Канстанцінаўны:
– Каля царквы было два дамы, у якіх жылі браты Журко. Мая бабуля – Журко Кацярына Людвікаўна сябравала з бацюшкам, які прыязджаў на службу з горада Навагрудка і заставаўся начаваць у гэтай сям’і ў непагадзь. Журко Кацярына Людвікаўна (1890 года нараджэння) наведвала ўсе набажэнствы. Яна лічыла, што маленькая царква ў роднай вёсцы – гэта яе месца сустрэчы з Богам, гэта месца сховішча ад усіх бед, нягод і напасцей. Тут яна здабывала зарад і запас душэўных і духоўных сіл, каб далей несці свой крыж. Тут Кацярына Людвікаўна знаходзіла суцяшэнне і шукала выратавання і ў гады ВАВ. Кацярына Людвікаўна выхоўвала сваю сям’ю ў духу праваслаўя і перадала сваю любоў да Бога і да царквы дзецям і ўнукам.
Разам з бабуляй наведвала царкву і Філіна Канстанцінаўна Запольская. Самай запамінальнай падзеяй у яе жыцці стаў фэст, які праводзіўся царквой у гонар дня святых Пятра і Паўла ў пасляваенныя гады.
Звычайна фэст праходзіў у першую нядзелю пасля 12 ліпеня. Прыхаджане з бліжэйшых вёсак дабіраліся на свята пешшу і на конях. Многія заставаліся начаваць у сваякоў. Пасля набажэнства праходзілі гулянні. Працавалі выязныя крамы. Гэта было свята года.
З успамінаў Мікалая Сямёнавіча Духоўніка:
– На петрапаўлаўскі фэст заўсёды збіралася мноства народа, які быў разадзеты па-святочнаму. Усе сустракалі ўладыку з хлебам-соллю, разам са свяшчэннікамі. Пасля малебну ў царкве ён выходзіў да народа. Сваім кароткім і выразным словам уладыка рабіў на народ вельмі моцнае ўражанне і выказваў яму сваю радасць, калі бачыў у храме поўны парадак і чуў ад пастыра спрыяльны водгук аб добрым хрысціянскім жыцці прыхаджан. Пасля павучання ўсе падыходзілі да ўладара пад блаславенне. Падчас фэсту на вуліцы заўседы арганізоўваліся гулянні. Людзі збіраліся невялікімі групамі на застоллях, якія ладзіліся ля царквы, прыносілі свае пачастункі. Вельмі смачна было каштаваць розныя булачкі і пірагі, а таксама я вельмі любіў пеўнічкаў з цукру.
– Яшчэ, – узгадвае Мікалай Сямёнавіч, – у нашай царкве святых Пятра і Паўла, быў невялікі драўляны крыж, які меў вельмі вялікае сакральнае значэнне. Калі ў вёсцы быў нябожчык, бралі гэты крыж і неслі яго перад крыжом нябожчыка, а калі чалавека ўжо пахаваюць, тады ізноў яго прыносілі назад у царкву. На крыжы пасля пахавання завязвалі каляровую стужку. І вось такі крыж, а на ім было можа ўжо каля тысячы завязаных стужак, стаяў у царкве на сваім пачэсным месцы.
З успамінаў жыхароў вёскі Пятрэвічы, мы даведаліся і пра непрыемныя моманты, якія былі звязаны з дрэннымі ўчынкамі людзей на тэрыторыі храма. Гэта была моладзь, якая выхоўвалася ў савецкі час, але тыя дзеянні нельга нават назваць чалавечымі. Пра гэта не хочацца пісаць у рабоце, але неабходна памятаць, што мы заўсёды будзем у адказе за тое, што робім.
Заключэнне
Даследаванне гісторыі храма ў гонар святых апосталаў Пятра і Паўла ў в. Вялікая Ізва Пятрэвіцкага сельскага Савета – гэта, па-першае, унікальная магчымасць для мясцовых жыхароў даведацца пра важны гістарычны аб’ект, які калісьці радаваў іх сваякоў, ствараў атмасферу дабрабыту, спакою, абароны. Па-другое, гэта выдатны выпадак уявіць, як выглядалі драўляныя храмы на тэрыторыі Беларусі ў далёкія часы. Храмы такога тыпу будаваліся калісьці паўсюдна, але вось дайшлі да нашых дзён толькі адзінкі. Мы ўпэўніліся, што храм у гонар святых апосталаў Пятра і Паўла быў пабудавана майстрамі з улікам усіх адметнасцей драўлянага дойлідства Беларусі.
Гісторыя храма багатая на розныя падзеі, але галоўнае, што людзі сюды прыязджалі нават з далёкіх навакольных вёсак: Крываногава, Налібакі, Крамушаўка і інш. памаліцца за сябе і сваіх родных, сустрэцца, падзяліцца навінамі, папрасіць парады і дапамогі. І яны атрымоўвалі тую дапамогу, таму, што шчырасць, чалавечнасць – якасці, якія заўсёды павінны пераважаць у нашым чалавечым грамадстве. І няхай, мы зараз жывём у імкліва-бурлівым часе, нам трэба памятаць і захоўваць, берагчы тое, што пакінулі нам нашы продкі – добрае, шчаслівае і мірнае жыццё.
У 1960 годзе прынялі рашэнне закрыць храм у сувязі з аварыйным станам (Дадатак 6). Ён перастаў дзейнічаць. Гэта вельмі засмуціла прыхаджан. Старшыня Сельсавета прапанаваў разабраць царкву, але ніхто не пагадзіўся. Так яна прастаяла яшчэ шмат гадоў і сама, можна сказаць, пайшла з зямлі. Да 2010 года прыбралі яе рэшткі.
Храм у гонар святых апосталаў Пятра і Паўла ў вёсцы Вялікая Ізва перажыў вайну і быў разбураны ў мірны час.
Спіс літаратуры і крыніц
1 Архітэктура Беларусі: энцыкл. давед. / Беларус. Энцыкл.; рэдкал.: А. А. Воінаў [і інш.]. – Мінск : БелЭн, 1993. – 620 с.: іл.
2 Гарады і вёскі Беларусі: энцыклапедыя: Т. 9. Гродзенская вобласць: Кн.3 / рэдкал.: У.У.Андрыевіч (гал. рэд.) [і інш.]; Нацыянальная акадэмія навук Беларусі; Цэнтр даследаванняў бел. культ. мовы і літ-ры; Выдавецтва “Беларуская Энцыклапедыя імя Пятруся Броўкі”. – Мінск :Бел Энц. імя П. Броўкі, 2017. – 792 с.: іл.
3 Габрусь, Т.В. Драўлянае хрысціянскае храмабудаўніцтва Беларусі / Т.В.Габрусь. – Мінск : Беларуская навука, 2020. – 318 с.:іл.
4 Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі: Гродзенская вобласць / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору; рэд.кал.: С.В.Марцэлеў (гал. рэд.) [і інш.]. – Мн. : БелЭС, 1986. – 317 с., іл.
5 Страчаная спадчына / уклад. Т.В. абрусь. – Мн. : Беларусь, 2003. – 351 с.: іл.
6 Локотко, А.И. Историко-культурные ландшафты Беларуси / А.И.Локотко. – Минск : Белорусская Наука, 2006. – 470 с.: ил.
7 Стренковский, С.П. Священно- и церковнослужители православных приходов Новогрудского уезда в XIX – начале XX века / С.П.Стренковский. – Минск : МГИРО, 2020. – 532 с. – (Священно- и церковнослужители православных приходов Новогрудского уезда в XIX – начале XX века).
8 Чантурия, В.А. Памятники и памятные места Беларуси / В.А.Чантурия, Ю.В.Чантурия. – Смоленск : Русич, 2007. – 416 с.: ил.
9 Сводный перечень метрических книг по Новогрудскому уезду: [Электронный ресурс]: код доступа: https://www.radzima.net/ru/uezd/novogrudskiy.html. – Дата: 12.01.2022.
10 Благочинные приходы: Новогрудская епархия: информация о православных приходах, действующих сегодня на территории Новогрудского района: [Электронный ресурс]: код доступа: http://www.eparhia.by/eparkhija/prikhody.html. – Дата доступа: 12.01.2022
Дадатак 1
Фотаздымкі рэшткаў храма ў гонар святых апосталаў Пятра і Паўла ў вёсцы Вялікая Ізва, 1970–1980 гг. XX ст.
Дадатак 2
Фрагмент карты з пазначэннем храма і плебаніі ля в. Вялікая Ізва, 1929 г.
Дадатак 3
Рэшткі будынка храма ў гонар святых апосталаў Пятра і Паўла ў в. Вялікая Ізва
Дадатак 4
Магчыма, крыж з храма ў гонар святых апосталаў Пятра і Паўла ў в. Вялікая Ізва (вядзецца даследаванне)
Дадатак 5
Рэшткі склепа пад былым храмам
Дадатак 6
Выпіска з пратаколу аб даследаванні тэхнічнага стану храма ў гонар святых апосталаў Пятра і Паўла ў в. Вялікая Ізва
Приложение 2
Аналитическая справка о деятельности библиотеки государственного учреждения образования «Петревичская средняя школа» в рамках республиканского конкурса
«Библиотека – центр духовного просвещения и воспитания»
|
Библиотека |
Государственное учреждение образования (далее – ГУО) «Петревичская средняя школа» |
||
|
Библиотекарь |
Юшкевич Наталия Анатольевна |
||
|
Образование |
Среднее специальное, Могилевский библиотечный техникум имени А.С. Пушкина |
||
|
Стаж работы |
С 1993 г. |
||
|
|
2023 г. |
2022 г. |
2021 г. |
|
Фонд библиотеки |
5079 |
5300 |
5500 |
|
Количество читателей |
121 |
115 |
120 |
|
Количество книговыдач |
3468 |
3329 |
3569 |
|
Количество посещений |
3267 |
3105 |
3240 |
|
Страница библиотеки на сайте ГУО «Петревичская средняя школа» |
https://petrevichi.yonovogrudok.by/аб-установе-адукацыі/ібц Администратор страницы на сайте |
||
|
Работа |
https://petrevichi.yonovogrudok.by/аб-установе-адукацыі/ібц/http-petrevichi-yonovogrudok-by-вера |
||
|
Блог библиотекаря |
Мая «Біблія#Капілка» |
||
Приложение 3
Прикладные материалы и творческие разработки
о деятельности библиотеки ГУО «Петревичская средняя школа» Новогрудского района
Библиотеке сегодня необходим другой формат общения с читателем – более живой процесс общения. Именно интерактивные, презентационные, мультимедийные, мобильные формы проведения мероприятий позволят активизировать читательскую и творческую заинтересованность читателей библиотеки и сделают чтение более привлекательным.
Внедрение инновационных технологий и форм обслуживания пользователей в библиотеке
посредством транслирования опыта работы библиотекаря на портале NG-PRESS.BY (образовательное пространство Беларуси в едином сетевом издании)
|
Неделя Автор предлагает материалы для проведения интерактивной Недели православной книги |
https://ng-press.by/2023/03/31/nedelya-pravoslavnoj-knigi-v-interaktivnoj-forme/ |
 |
|
https://bbljatjekaru.mozellosite.com/ntjeraktynyja-plakaty/ntjeraktynaja-njadzelja-pravaslanaj-kng/ |
 |
|
|
Интерактивные плакаты для проведения Недели детской книги, |
https://ng-press.by/category/v-pomoshch-shkolnomu-bibliotekaryu/ |
 |
|
QR-код у бібліятэцы |
https://ng-press.by/2023/02/23/qr-kod-u-bibliyatetsy/ |
 |
|
Складаем і разгадваем рэбусы з дапамогай сэрвісу kvestodel.ru, |
https://ng-press.by/2021/04/07/skladaem-i-razgadvaem-rebusy-z-dapamogaj-servisu-kvestodel-ru/ |
 |
|
Облако слов» в помощь школьному библиотекарю, |
https://ng-press.by/2021/03/24/oblako-slov-v-pomoshh-shkolnomu-bibliotekaryu/ |
 |
Поддержка гармоничного духовного развития личности через участие в Международном конкурсе «Красота Божьего мира» (номинация «Фотография»)
Библиотекарь воспитывает у своих читателей потребность и привычки прикладывать свои усилия по созданию прекрасного в жизни, развивает художественно-творческие способности, учит видеть красоту окружающего мира
|
Руководитель – Юшкевич Наталия Анатольевна, библиотекарь |
Региональный этап Международного конкурса «Красота Божьего мира», 2022 |
 |
|
Районный этап Международного конкурса «Красота Божьего мира», 2022 |
 |
|
|
Районный этап Международного конкурса «Красота Божьего мира», 2021 |
 |
Утверждение в сознании общества положительного образа семьи и необходимости защиты священного дара жизни посредством личного примера: образа семьи Юшкевич
Библиотекарь при поддержке иерея Илии Герасимука и вместе с читателями ищет ответы на вопросы: На какие духовные качества личности можно ориентироваться? Что можно воспитывать в человеке в результате сотрудничества библиотеки, семьи и церкви? и др.
Прежде всего, уважение к семье, понимание ее высокой ценности.
|
Семья Юшкевич Наталии Анатольевны |
Конкурс мультимедийных продуктов «Сохраним семью!», посвященный защите семьи и традиционных семейных традиций, 2023. |
 |
Приложение 4
Интерактивная карта «Святая радость Беларуси: «Православная Новогрудчина» https://interacty.me/projects/ba9af4678189c647
Члены актива библиотеки Петревичской средней школы разработали интерактивную карту православной Новогрудчины с целью проведения эффективной работы с читателями по изучению истории православных святынь Новогрудчины, в том числе и утраченного наследия: храма в честь святых апостолов Петра и Павла в д. Большая Изва Петревичского сельского Совета Новогрудского района.
Приложение 5
Презентация деятельности по итогам реализации проекта
І-я открытая районная научно-практическая конференция «Святыни Новогрудской епархии», посвященная Году исторической памяти и 30-летию возрождения Новогрудской епархии, два диплома I степени
IX открытая областная краеведческая научно-практическая конференция учащихся «Край Гарадзенскі», диплом ІІ степени
Предложить публикацию